Gedragsverslavingen

De zogenaamde gedragsverslavingen worden in het wetenschappelijke milieu besproken, omdat verschillende ervan niet worden onderschreven door diagnostische handboeken. Hier vertellen we je wat deze aandoeningen inhouden.

Geschreven en geverifieerd door la psicóloga Paula Villasante.

Laatste update: 29 maart, 2023

Verslavingen zijn een van de grootste gezondheidsproblemen in westerse landen. Hoewel het waar is dat de bekendste die zijn die overeenkomen met stoffen, krijgen gedragsverslavingen steeds meer aandacht bij artsen, onderzoekers en de algemene bevolking.

Dit komt omdat steeds meer mensen (Spaanse link) symptomen ervaren die verband houden met verlies van impulsbeheersing. Binnen gedragsverslavingen zijn er verschillende stoornissen, die meer en minder vaak voorkomen. Onder de dwangmatige activiteiten die tot deze stoornissen leiden, kunnen we eten, gokken, seks, winkelen, sporten en werken vinden.

Er is grote controverse over diagnose en behandeling, aangezien veel van deze gedragingen fundamentele dagelijkse rituelen zijn. Historisch gezien beschreef de uitdrukking “stoornissen in de impulsbeheersing” deze aandoeningen, maar onderzoekers en clinici gebruiken ook andere termen om gedragsverslavingen te beschrijven. Sommigen van hen zijn gedragsverslavingen of impulsief-compulsief gedrag.

In ieder geval lijkt het erop dat er verschillende gedragingen zijn die, zoals de inname van psychoactieve stoffen, kortetermijnbeloningen opleveren die aanhoudend gedrag genereren, ondanks de kennis van de slechte gevolgen ervan.

De verslaving

Vroeger kon de term verslaving worden omschreven (Spaanse link) als een reeks psychische stoornissen die worden gekenmerkt door een dwangmatige behoefte om stoffen te consumeren. Het essentiële element van alle verslavingsstoornissen blijkt echter met name het gebrek aan controle te zijn.

Dat wil zeggen dat verslavingen gemeen hebben dat de getroffenen in de eerste plaats lijden aan een gebrek aan controle over bepaald gedrag, wat in het begin prettig is, maar vervolgens zodanig terrein wint dat het zelfs hun leven beheerst.

Gedragsverslavingen

Verslavingen zijn niet beperkt tot gedragingen die ontstaan door de oncontroleerbare consumptie van stoffen (zoals nicotine, cafeïne, cocaïne, opiaten, cannabis, alcohol of amfetaminen), maar er zijn schijnbaar ongevaarlijke gedragsgewoonten die verslavend kunnen worden. Deze interfereren ernstig met het dagelijks leven.

Net als bij verslavingen aan chemische stoffen ervaren mensen die verslaafd zijn aan bepaald gedrag een ontwenningssyndroom als ze het niet kunnen uitvoeren. Dit wordt gekenmerkt door ernstige emotionele stress, dysfore stemming, prikkelbaarheid, slapelooshseid en psychomotorische rusteloosheid.

Specifiek bij gedragsverslaving ligt het kernaspect in de vorm van de relatie die de persoon in kwestie ermee aangaat. Volgens onderzoekers (Spaanse link) op dit gebied kan elke normale activiteit die plezierig is voor een individu zelfs verslavend gedrag worden.

Wat gedragsverslavingen kenmerkt, is dat degenen die eraan lijden de controle over de gekozen activiteit verliezen. Desondanks gaan ze door met hetzelfde, ongeacht de gevolgen.

Hoe verschijnen gedragsverslavingen?

Het gedrag lijkt te worden veroorzaakt door een emotie die kan variëren van intens verlangen of hunkering tot obsessie. Dit kan leiden tot een ontwenningssyndroom wanneer de activiteit wordt gestopt. Mensen met dit type verslaving hebben vaak een gebrek aan interesse in activiteiten in de vrije tijd die ze voorheen als plezierig beschouwden.

Vanuit een gedragsperspectief worden alle verslavende gedragingen geactiveerd wanneer het positieve versterkingsmechanisme (Spaanse link) begint, zoals euforie of ervaren plezier. Naarmate het gedrag echter wordt voortgezet, wordt de bekrachtiger negatief en beantwoordt deze aan de behoefte om geen ongemak of terugtrekking te ervaren.

Een persoon zonder enige vorm van gedragsverslaving kan bijvoorbeeld een bericht schrijven of verbinding maken met internet voor zijn plezier of voor de functionaliteit van dat gedrag. Een persoon die aan een gedragsverslaving lijdt daarentegen, zou het doen om zijn dysforie of emotioneel ongemak (eenzaamheid, woede, opwinding of verveling) te verlichten.

Kortom, sommige gedragingen die als normaal of zelfs gezond worden beschouwd, kunnen giftig worden, afhankelijk van de intensiteit, frequentie, geld of tijd die erin wordt geïnvesteerd. Een gedragsverslaving is dus al dat repetitieve gedrag dat in een vroeg stadium plezier en stressverlichting veroorzaakt en dat leidt tot een verlies van controle (Spaanse link) erover.

Er kan dus worden gezegd dat als een persoon de controle verliest over een aangenaam gedrag dat later opvalt en zich onderscheidt van de rest van de activiteiten in zijn leven, hij een gedragsverslaafde is geworden.

Symptomen van gedragsverslavingen

De belangrijkste symptomen van gedragsverslavingen zijn de volgende:

• Intens verlangen, behoefte of niet te stoppen verlangen om de plezierige activiteit uit te voeren.
• Progressief verlies van controle over plezierige activiteit totdat het ongecontroleerd wordt.
• Verwaarlozing van eerdere gebruikelijke activiteiten, zowel familie als studie, vrije tijd of werk.

Deze negatieve gevolgen worden meestal opgemerkt door mensen die dicht bij de verslaafde staan. Ondanks waarschuwingen stoppen verslaafden de activiteit niet en kunnen ze zelfs defensief worden en het probleem dat ze ervaren ontkennen (Spaanse link).

Er is een progressieve focus van activiteiten, interesses en relaties rondom verslaving, waarbij interesses en eerdere relaties worden opgegeven of verwaarloosd, los van verslavend gedrag. Ongemak en prikkelbaarheid worden ook geregistreerd vanwege de onmogelijkheid om het verslavende patroon of de volgorde te specificeren.

Factoren die aanleg en kwetsbaarheid vergroten

Als een persoon een verslaving ontwikkelt, met name een gedragsverslaving, zijn er enkele factoren die aanleg en kwetsbaarheid kunnen vergroten, zoals een laag zelfbeeld of impulsiviteit. Ook het gebrek aan tolerantie voor onaangename fysieke of psychologische prikkels, zoals pijn of verdriet.

Depressieve of dysfore stemmingen verhogen de vatbaarheid. Bovendien zijn persoonlijkheden die altijd op zoek zijn naar sterke sensaties vatbaarder.

Wat zijn de meest voorkomende gedragsverslavingen?

Binnen veel gedragsverslavingen lijken de volgende de meest bekende of frequente te zijn:

• Gokstoornissen (pathologisch gokken).
• Verslaving aan internet en nieuwe virtuele technologieën.
• Dwangmatige aankopen (oniomanie).
• Seksverslaving.
• Werkverslaving.

In de vijfde versie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5 – Spaanse link) is een nieuwe categorie voorgesteld met de naam verslavende en aan middelen gerelateerde stoornissen. Dit hoofdstuk omvat niet-substantiegerelateerde stoornissen die alleen de gokstoornis omvatten.

Twee relevante gedragsverslavingen

De twee onderstaande verslavingen zijn de meest relevante en bekende. Dit zijn gokverslaving en internetgamen. Laten we de functies ervan in detail bekijken.

Gokverslaving

Vooral de laatste jaren staan kansspelen centraal in de samenleving. Dit komt omdat ze zo gemakkelijk toegankelijk zijn, plus de directheid van de beloning die ze bieden, evenals het valse gevoel van controle dat ze spelers geven. Hierdoor wordt het spel gemakkelijk verslavend gedrag.

Dit verlies van controle bij de speler veroorzaakt gevoelens van depressie en angst als gevolg van suïcidale gedachten en gedragingen in de fase van hopeloosheid en wanhoop in gevorderde stadia van dwangmatig gokken.

Voor een nauwkeurige diagnose van het probleem moet er sprake zijn van terugkerend en aanhoudend probleemgokgedrag dat leidt tot invaliditeit, bijvoorbeeld wanneer het individu vier of meer van de volgende symptomen vertoont gedurende een periode van 12 maanden:

1. Behoefte om steeds meer geld te spelen om de gewenste opwinding te bereiken.
2. Je hebt herhaaldelijk mislukte pogingen gedaan om het spel te controleren, te stoppen of te onderbreken.
3. Prikkelbaar of rusteloos zijn wanneer je probeert het spel te onderbreken of te stoppen.
4. Je bent vaak bezig met gokken.
5. Nadat je geld hebt verloren met gokken, keer je regelmatig een andere dag terug om te proberen het terug te winnen.
6. Spelen als je je verdrietig voelt (hopeloos, schuldig, angstig of depressief).
7. Je hebt door gokken belangrijke relaties, opleiding, werk of professionele kansen in gevaar gebracht of verloren.
8. Liegen om je mate van betrokkenheid bij het spel te verbergen.
9. Erop vertrouwen dat anderen je geld zullen geven dat je door gokken veroorzaakte financiële situatie verlicht.

Internetgamingstoornis

De voorgestelde criteria voor de diagnose van deze aandoening zijn de volgende:

1. Bezorgdheid over internetgames die de dominante activiteit worden.
2. Tolerantie: er is meer tijd nodig om te spelen.
3. Ontwenningsverschijnselen bij verhindering van spelen (prikkelbaarheid, angst of verdriet).
4. Mislukte pogingen om de deelname aan internetgames te beheersen.
5. Verlies van interesse in andere hobby’s en andere vormen van amusement.
6. Gebruik van internetgames om een negatieve stemming te verlichten of aan te ontsnappen.
7. Continu gebruik ondanks de kennis van de psychosociale problemen die ze veroorzaken.
8. Je hebt belangrijke relaties, werk of opleidings- of werkgelegenheidskansen verwaarloosd of verloren vanwege je betrokkenheid bij deze spellen.
9. Je hebt familieleden, therapeuten en anderen misleid over de hoeveelheid internetgokken.

Aandoeningen die nog steeds klinische acceptatie behoeven

Samengevat, de toevoeging van de sectie over niet-middelen gerelateerde verslavingen in de DSM-5 heeft een opmerkelijke vooruitgang voor de wetenschap betekend. Aangenomen wordt dat gedragsverslavingen geleidelijk in de classificaties zullen worden opgenomen.

Gezien het belang ervan, zal deze opname een mijlpaal betekenen voor de wereldwijde geestelijke gezondheid om gedragsverslavingen het belang te geven dat ze verdienen. Dit zal de ontwikkeling van nieuwe middelen en multidisciplinaire technieken vergemakkelijken voor een betere diagnose en uitgebreide behandeling.