Dwangmatig seksueel gedrag: symptomen en oorzaken
Dwangmatig seksueel gedrag omvat seksueel gedrag dat moeilijk te beheersen is, ondanks de gevolgen die dit op de lange termijn voor de persoon en het gezin kan hebben. Het manifesteert zich meestal op dezelfde manier als ander verslavingsgedrag. Denk bijvoorbeeld aan pathologisch gokken of alcoholgebruik.
Het heeft verschillende namen gehad, van nymfomanie tot hyperseksualiteit, erotomanie of satyriasis. Het noemen van dwangmatig seksueel gedrag kan worden verward met sommige vormen van obsessief-compulsieve stoornis (OCD). Niets is minder waar, aangezien het belangrijkste verschil gebaseerd is op impulsieve acties, iets wat in strijd is met OCS.
Wat is seksueel dwangmatig gedrag?
Dwangmatig seksueel gedrag is een onaangepast patroon van seksueel gedrag. Het leidt tot aanzienlijke stress en ongemak voor de persoon die eraan lijdt, aangezien bepaald gedrag afwijkt van de norm en ontevredenheid veroorzaakt. Enkele van de parameters zijn meestal de volgende:
- Tolerantie: frequente toename van seksueel gedrag om het gewenste niveau van intensiteit te bereiken.
- Ontwenning: psychofysiologische behoeften wanneer seksueel gedrag wordt gestaakt. Daarom komt het in de loop van de tijd steeds vaker voor en met een grotere intensiteit.
- Er worden bewuste pogingen gedaan om het te vermijden, maar andere belangrijke activiteiten voor de persoon worden achterwege gelaten, waardoor een grotere ontevredenheid ontstaat.
- Ondanks erkenning van het probleem, gaat dwangmatig seksueel gedrag door.
Is het een seksuele afhankelijkheid?
Coleman (Spaanse link) wees op twee dynamische factoren bij dwangmatig seksueel gedrag. De eerste maakt de persoon vatbaar voor dwangmatig gebruik van stoffen of gedragingen als een manier om emotioneel ongemak te elimineren of te verminderen. De tweede predisponeert de persoon om seksueel gedrag te vertonen als een belangrijke manier om zijn/haar ongemak te verlichten.
Daarom is het duidelijk dat seksueel gedrag kan lijken op een verslavend fenomeen, zoals middelengebruik. Het wordt gebruikt om ongemak te elimineren. Het probleem is dat, net als bij andere soorten verslavingen, de persoon al zijn tijd besteedt aan het elimineren van zijn emotionele pijn.
Symptomen van dwangmatig seksueel gedrag
De symptomen van dwangmatig seksueel gedrag variëren van persoon tot persoon, afhankelijk van de seksuele fantasieën, zijn in veel gevallen moeilijk te beheersen en veroorzaken intense angst. Bijgevolg gebruikt de persoon meestal verschillende activiteiten om het ongemak te verlichten.
De meest voorkomende gedragingen zijn de volgende:
- Dwangmatige masturbatie: het is de meest voorkomende handeling binnen en buiten de huwelijkscontext. Bij dwangmatig seksueel gedrag kan er schade zijn die gepaard gaat met schaafwonden of zelfs verwondingen bij mannen.
- Langdurige promiscuïteit: het zoeken naar seksuele partners voor sporadische seksuele ontmoetingen. Bij dwangmatig seksueel gedrag kan er sprake zijn van de verspreiding van seksueel overdraagbare aandoeningen en een breuk in de sentimentele band van een koppel.
- Gebruik van pornografie: in sommige gevallen bereikt het het punt van afhankelijkheid van het gebruik van tijdschriften of video’s met pornografische inhoud. Bij dwangmatig seksueel gedrag wordt het gebruik van pornografie meestal geassocieerd met masturbatie en, op zijn beurt, het verliezen van seksuele interesse in de partner. Als pornografie wordt geassocieerd met prepuberale opwinding, moet de noodzaak van evaluatie voor pedofilie worden overwogen.
- Afhankelijkheid van telefoonseks en cyberseks: neiging om erotische telefoonnummers te bellen en lid te worden van online groepen met seksuele inhoud. Het gevolg van dit soort gedrag is de mogelijke financiële schuldenlast van de persoon.
Belangrijkste oorzaken van dwangmatig seksueel gedrag
De oorzaken van dwangmatig seksueel gedrag zijn niet helemaal duidelijk. De ontwikkeling van dit soort impulsief gedrag en niet van andere kan te wijten zijn aan ervaringen uit de vroege kindertijd. Als deze ervaringen in de loop van de tijd constant zijn geweest, leiden ze tot ineffectieve copingstrategieën, zoals impulsiviteit.
Er hoeft niet per se sprake te zijn geweest van seksueel misbruik. Ook de aanwezigheid van andere ervaringen, zoals de extreme remming en ontremming van emoties uit de vroege kinderjaren. Hieraan kunnen andere vormen van lijfstraffen in de kindertijd worden toegevoegd.
Comorbiditeit met andere psychische stoornissen
Dwangmatig seksueel gedrag wordt in veel gevallen beschouwd als een comorbide stoornis (Spaanse link) met andere stoornissen. Ze kunnen bijvoorbeeld ontstaan in de context van OCS, waarbij een uitgebreide diagnose nodig is om ze te onderscheiden.
Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) wordt gekenmerkt door extreme impulsiviteit veroorzaakt door zeer intense emoties. Er kan bij deze mensen een toename zijn van seksueel gedrag dat gericht is op het verminderen van het ongemak dat wordt veroorzaakt door de intensiteit van emoties. Bij de borderline-stoornis wordt probleemgedrag echter niet gereduceerd tot alleen dwangmatig seksueel gedrag.
Dwangmatig seksueel gedrag kan ook optreden bij posttraumatische stressstoornis (PTSS) en dissociatie. Bij PTSS is de emotieregulatie vaak slecht. Daarnaast zijn er dissociatieve factoren, met de mogelijkheid dat de persoon zich niet bewust is van het gebruik van seks om te proberen het lijden te verminderen.
Behandeling van dwangmatig seksueel gedrag
De behandeling van dit gedrag is om één reden vaak moeilijk: veel mensen met dit type stoornis hebben de neiging geen hulp te zoeken, hetzij omdat ze het niet als een probleem zien, hetzij omdat ze zich schamen.
De gevolgen zijn vrij duidelijk: van huwelijks- en gezinsproblemen tot economische of zelfs juridische problemen. Dit laatste wordt gekenmerkt door het vertonen van grotesk gedrag voor het publiek of door de ontwikkeling van niet-consensuele seksuele praktijken.
Psychofarmacologie of psychologische therapie?
Farmacologische behandeling wordt meestal gecombineerd met psychotherapie. Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zijn de meest gebruikte. Met name fluoxetine, sertraline, paroxetine, venlafaxine, fluvoxamine, mirtazapine, citalopram en duloxetine.
Psychologische behandeling is ook een belangrijke factor. Cognitieve gedragstherapieën worden vaak gebruikt voor individuele aandacht. Maar ook partnerwerk moet worden overwogen.
Groepstherapie, bestaande uit dezelfde onderdelen van het 12-Stappen Anonieme Alcoholisten-programma, is ook een optie voor het ontwikkelen van vaardigheden en het leren over de ervaringen van andere mensen met hetzelfde probleem. Met betrekking tot de groep familieleden werkt systemische gezinstherapie op gebieden met een tekort en vermindert het de last van ongemak van de persoon enigszins.
- Romi, Juan Carlos. “Reflexiones sobre la conducta sexual delictiva.” Rev. Argentina de Psiquiatría Forense Sexología y Praxis 2.2 (1995): 117-130.
- Romero, MARIA B. “Adicción sexual y trauma temprano.” Revista de Psicotrauma para Iberoamérica 4.1 (2005): 32-41.
- Actis, Carlos Chiclana, et al. “Adicción al sexo:¿ patología independiente o síntoma comórbido?.” Cuadernos de medicina psicosomática y psiquiatria de enlace 115 (2015): 19-26.
- Serrano, Rubén Hernández, and Iván Arango de Montis. “Síndromes clínicos relacionados con comportamiento sexual compulsivo.” Sexualidad humana: 249.
- Chiclana, Carlos, and Médico Psiquiatra Psicoterapeuta. “Abordaje integral de la conducta sexual fuera de control.” INSA, F., Amar y enseñar a amar. La formación de la afectividad en los candidatos al sacerdocio, Madrid: Palabra (2019): 155-197.