Wat is nutrigenetica en wat kan het bijdragen?

Nutrigenetica is een van de meest veelbelovende onderzoeksgebieden. Het zal in de komende jaren waarschijnlijk een revolutie teweegbrengen in het voedingsadvies.

Geschreven en geverifieerd door el nutricionista Saúl Sánchez.

Laatste update: 13 mei, 2023

Nutrigenetica is een tak van wetenschap die de relaties tussen verschillende genen en de reactie van een bepaalde persoon op voeding bestudeert. Met andere woorden, deze discipline onderzoekt hoe de genetische belasting het vermogen van het organisme bepaalt om de verschillende voedingsstoffen te verteren en te metaboliseren, voor later gebruik.

Ondanks dat er op het gebied van het genoom nog veel te ontdekken valt, is er de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt op dit gebied. Er zijn bepaalde polymorfismen ontdekt in bepaalde genen die de reactie op bepaalde voedingsstoffen in alledaagse voedingsmiddelen kunnen bepalen. Een nauwkeurig begrip van deze interacties zou het mogelijk maken voeding op het individu af te stemmen.

Toepassingen van nutrigenetica

Op dit moment is het niet mogelijk om de genetische informatie van een reeds ontwikkeld persoon te wijzigen. Maar een grondige kennis ervan zou veel aspecten van je dagelijks leven kunnen bepalen, volgens een studie gepubliceerd in Nutrients (Engelse link). Sommige mensen functioneren bijvoorbeeld beter in de vroege uren van de dag, terwijl anderen ‘s nachts beter functioneren. Die variabiliteit komt tot uiting in de genen.

Evenzo hebben niet alle mensen hetzelfde vermogen om een bepaalde voedingsstof te metaboliseren. Terwijl sommigen goed reageren op het eten van verzadigd vet, ervaren anderen problemen met hun spijsvertering. Dit fenomeen kan reageren op variaties in de darmmicrobiota, maar ook op verschillen in het genetisch materiaal, verantwoordelijk voor de expressie van alle kenmerken van een persoon.

Het is ook noodzakelijk om te benadrukken dat veel voedselintoleranties gekenmerkt worden door een sterke genetische component. Een voorbeeld is lactose-intolerantie. Vaak reageert het op een proces van intestinale dysbiose. Het kan echter ook verband houden met het verschijnen van een genetisch polymorfisme dat de productie van lactase remt.

De relatie tussen nutrigenetica en voeding

Voedingsaanbevelingen waren tot voor kort gebaseerd op onderzoeken in grote populaties, maar hielden geen rekening met individuele variaties tussen proefpersonen. Op basis van deze onderzoeken is een algemeen voedingsadvies opgesteld. Sommigen van deze adviezen golden voor een grote meerderheid van de mensen. Hoewel de tolerantie voor transvetten bijvoorbeeld niet voor iedereen hetzelfde is, is aangetoond (Engelse link) dat ze potentieel schadelijk zijn voor iedereen.

Er zijn echter andere voedingsstoffen waarvan de effecten veel meer afhangen van de genetische belasting van de proefpersoon. We hebben het onder andere over koolhydraten. Er zijn verschillen te zien tussen de verschillende individuen in termen van hun assimilatievermogen. Een andere factor die de effecten van koolhydraten kan beïnvloeden, is de procentuele verdeling van spiervezels. Een persoon met een grote hoeveelheid snelle vezels zal deze voedingsstoffen dus veel efficiënter opnemen dan een persoon met een overwicht aan langzame vezels.

Nutrigenetica vandaag de dag

Ondanks het feit dat al deze informatie erg nuttig lijkt om het dieet te individualiseren, hebben we tegenwoordig in dit opzicht nog steeds bepaalde beperkingen. Ten eerste zijn er weinig genen geïdentificeerd die de effecten van voeding kunnen bepalen. Er is onderzoek naar enkele polymorfismen die het metabolisme van voedingsstoffen beïnvloeden, maar het zijn er weinig en de kennis erover is nog niet uitgebreid.

Aan de andere kant zijn genetische tests om erachter te komen welk DNA-profiel een bepaald onderwerp heeft nog steeds erg duur. Ze zijn niet voor iedereen beschikbaar. Dit sluit de mogelijkheid uit om op het niveau van de voedingsadvisering een studie uit te voeren om op basis van de huidige kennis aanbevelingen te genereren. Er wordt echter verwacht dat de komende jaren de prijs van deze tests zal dalen, om ze systematisch te implementeren in de realiteit van de voedingsdeskundige, en zo tot een veel preciezere behandeling te komen.

Toch zullen er nog enkele jaren moeten verstrijken om deze situatie te bereiken. De meest optimistische stemmen verzekeren dat dit punt binnen de komende 10 jaar kan worden bereikt, wat een grote revolutie in de gezondheidswereld zou betekenen.

Men moet in gedachten houden dat een dergelijke nauwkeurige voeding niet alleen de kwaliteit en de levensverwachting zou verhogen, maar ook de behoefte aan medicatie zou verminderen. Het zal ook nodig zijn om te zien hoe de farmacologische industrie zich in dit opzicht gedraagt, aangezien er bepaalde economische belangen in het geding zijn die tot conflicten kunnen leiden.

Complexe ziekten en genen

Nutrigenetica geeft niet alleen informatie over hoe het lichaam bepaalde voedingsmiddelen of voedingsstoffen kan verwerken, maar stelt ons ook in staat om te weten hoe de inname van sommige stoffen interageert met het risico op het ontwikkelen van complexe pathologieën. Dit blijkt uit een studie in het tijdschrift Nutrients (Engelse link) gepubliceerd in 2018. Dit artikel onderzoekt hoe individuele genetische variaties de incidentie van cardiovasculaire pathologieën kunnen veranderen.

Daarnaast wordt ook gekeken naar de manier waarop vetzuren het lipidenprofiel beïnvloeden aan de hand van de genetische polymorfismen die bij elke proefpersoon worden aangetroffen. Op deze manier kan genetica moduleren hoe het organisme zich gedraagt wanneer het wordt geconfronteerd met de inname van een bepaalde voedingsstof, en dat gedrag weerspiegelt in de variaties van cholesterol in het bloed.

Hoewel we tegenwoordig weten dat cholesterol geen overdreven nauwkeurige marker is van hart- en vaatziekten, kan het nuttige kennis opleveren over hoe het lichaam werkt.

Op dezelfde manier kan obesitas een andere pathologie zijn die sterk wordt beïnvloed door de genetische component. Er zijn bepaalde polymorfismen ontdekt die de neiging hebben om vet te verzamelen, vooral door de inname van bepaalde soorten koolhydraten. Het feit dat al deze variaties in kaart worden gebracht, zou een grote stap vooruit kunnen betekenen voor het opstellen van een echt geïndividualiseerde en effectieve voedingsrichtlijn in de strijd tegen overgewicht. Dat blijkt uit een publicatie (Engelse link) in het tijdschrift Critical Reviews in Food Science and Nutrition.

Een complex vakgebied

Nutrigenetica is een van de meest complexe gebieden op het gebied van voeding. De identificatie van genetische polymorfismen en hun betrokkenheid vereist gecompliceerde technieken. Bovendien is een grondige kennis van de fysiologie nodig om de paden die ze wijzigen te interpreteren en hoe ze zich gedragen volgens de bestaande variabiliteit.

Momenteel zijn er weinig gekwalificeerde professionals op dit gebied, aangezien het niet voor iedereen toegankelijk is. Het onderzoek is de verantwoordelijkheid van de artsen in het veld en er zijn verschillende lijnen die moeten worden behandeld, waarvan vele verband houden met zwaarlijvigheid of de preventie van complexe pathologieën zoals kanker. De genetische belasting is waarschijnlijk de sleutel bij het bepalen van het verschijnen van een tumormassa, en de interactie tussen genen en voedsel kan deze situatie mogelijk voorkomen. Of in ieder geval de kans verkleinen dat het gebeurt.

Er zijn echter veel onbekende variabelen met betrekking tot complexe ziekten. Om deze reden is het niet alleen nodig om de genen te kennen die het risico op optreden verhogen, maar ook de fysiologische mechanismen waardoor ze in stand worden gehouden. Verder onderzoek op beide gebieden zal van essentieel belang zijn om dit soort pathologie, die in ontwikkelde landen zoveel doden veroorzaakt, uit te roeien.

Verder dan nutrigenetica

Hoewel de uitgebreide en diepgaande kennis van genen en hun variaties een keerpunt kan zijn op het gebied van voeding, zijn er bepaalde stelregels die voor een groot deel van de bevolking gelden. Hierdoor kan op algemeen niveau gezondheidsadvies worden gegeven, zowel op het gebied van voeding als op het gebied van leefgewoonten.

Zo is bekend dat, hoewel enkelvoudige suikers niet voor iedereen even slecht aanvoelen, hun consumptie buiten de sportcontext niet geïndiceerd is. Het is gunstig om je inname te beperken, waarbij je altijd complexe koolhydraten gebruikt. Evenzo slaagt een toename van de inname van vezels via de voeding erin om de gezondheidstoestand te verbeteren.

Tegelijkertijd zijn additieven ook stoffen waarmee voorzichtig moet worden omgegaan. Het is duidelijk dat niet alle individuen hetzelfde reageren op deze chemicaliën. In sommige gevallen is de gezondheid echter niet gegarandeerd, dus voorzichtigheid is de beste aanbeveling die vandaag kan worden gegeven.

We mogen ook niet vergeten dat er voedingsstrategieën zijn waarvan is aangetoond dat ze effectief zijn voor gewichtsverlies, ongeacht genetische verschillen. Ze zijn ook bedoeld om het cardiovasculaire risico te verminderen. We hebben het onder meer over intermitterend vasten, de beperking van koolhydraten in de voeding of de toename van de consumptie van onverzadigde vetzuren.

Nutrigenetica, de volgende grote revolutie

Met het verstrijken van de jaren zal technologie erin slagen om veel van de huidige interventies te veranderen. Sommigen van deze interventies hebben te maken met wat er gebeurt binnen een voedingsconsult. Diepgaande kennis van het genoom zal het mogelijk maken om veel preciezere en meer individuele aanbevelingen te doen. Op deze manier zal het slagingspercentage van de voedingsinterventie aanzienlijk toenemen.

Er is echter nog tijd nodig om dit utopische scenario te bereiken. De realiteit is dat we tot op de dag van vandaag niet over de nodige technologie beschikken om deze studie uit te breiden naar de algemene bevolking. Het is te duur en er is een gebrek aan informatie over veel polymorfismen, aangezien er maar een paar zijn geïdentificeerd. Dit betekent niet dat de vooruitgang binnenkort een benadering mogelijk zal maken van deze interventiemethode die zo nauwkeurig wordt gepostuleerd.

De vooruitgang van kunstmatige intelligentie zal de vooruitgang in genoomsequencing stimuleren, wat een positief effect zal hebben op nutrigenetica. Vanaf dit punt wordt het makkelijker om individuele richtlijnen te maken die voldoen aan de verwachtingen die hieromtrent zijn gewekt.