Pijn en stemming, hoe beïnvloeden ze elkaar?
Stemming en pijn zijn nauwer met elkaar verbonden dan vaak wordt gedacht. De pijn beïnvloedt de stemming, en de stemming kan invloed hebben op de pijn. Ze vormen daarmee een zeer complex netwerk, dat zich vooral manifesteert bij patiënten met chronische pijn. We laten je zien wat er bekend is over deze relatie en enkele curiositeiten erover.
Stemming staat al tientallen jaren bekend (Engelse link) als een waardevol onderdeel bij het verminderen van pijn. De relatie wordt gedeeltelijk genegeerd door het grote publiek, wat kan bijdragen aan onevenwichtigheden of verstoringen van zowel de pijn zelf als de stemming. Het exacte mechanisme is nog onbekend, maar de wetenschappers twijfelen niet aan het verband.
De relatie tussen pijn en stemming
Zoals het bewijs (Engelse link) aangeeft, wordt de perceptie, expressie en reactie van pijn beïnvloed door genetische, familiale, psychologische, sociale, culturele en ontwikkelingsvariabelen. Pijn is een zeer complex fenomeen, des te meer wanneer rekening wordt gehouden met chronische pijnepisodes.
Er is namelijk voorgesteld (Engelse link) dat deze laatste een directe invloed hebben op iemands identiteit. Milde of voorbijgaande pijntoestanden hebben dat niet. Met andere woorden, het is veel waarschijnlijker dat je stemmingen en pijn elkaar beïnvloeden in contexten waarin de laatste zich met een hoge intensiteit manifesteert dan wanneer dat op een milde manier gebeurt.
Het is relevant om rekening te houden met geslachtsvariabelen om de relatie tussen pijn en stemming te analyseren. Een studie (Engelse link) gepubliceerd in Gender Medicine in 2005 stelde vast dat vrouwen gevoeliger zijn voor prikkels die verband houden met bedreigingen (zoals pijn), maar dat ze tegelijkertijd mechanismen hebben om de effecten ervan te remmen. Dat wil zeggen, vrouwen kunnen pijn beter verdragen dan mannen.
Onderzoekers (Engelse link) hebben ontdekt dat een negatieve stemming de tolerantie voor acute pijn vermindert, en er zijn ook aanwijzingen (Engelse link) dat dit hetzelfde doet voor chronische pijn. Volgens sommige schattingen (Engelse link) rapporteert tot 70% van de patiënten die te maken hebben met chronische pijnepisodes een veranderde stemming. Dit creëert een sneeuwbaleffect, omdat het op zijn beurt de gevoeligheid van de pijn zelf verhoogt.
Hoe beïnvloedt pijn de stemming?
Zoals de onderzoekers (Engelse link) terecht opmerken, zijn de mechanismen waardoor pijn de stemming beïnvloedt, en vice versa, niet bekend. Er wordt aangenomen dat het antwoord kan beginnen met de emoties, die geleidelijk de pijn verergeren en zo een wederzijdse mismatch veroorzaken. Een studie (Engelse link) gepubliceerd in Pain in 2017 onderzocht de invloed van een negatieve stemming op het functionele hersennetwerk.
De groep wetenschappers ontdekte dat het standaardmodusnetwerk (of default mode netwerk – DMN) wordt gewijzigd door de negatieve stemmingen van mensen. DMN is voorgesteld als een belangrijke biomarker voor verschillende chronische pijnaandoeningen. Positieve stemmingen daarentegen lijken dit netwerk in stand te houden.
Ook wordt gedacht dat de invloed van pijn op emoties niets anders is dan een natuurlijke reactie op wat bekend staat als de vecht- of vluchtreactie. Pijn zelf is een teken van overleving, dus veroorzaakt het een reeks veranderingen in het lichaam. Ze kunnen zowel fysiek als chemisch zijn, en de laatste kan een tijdelijke onbalans op emotioneel niveau veroorzaken.
Het domino-effect dat door deze band wordt gecreëerd, kan meerdere gevolgen hebben, waaronder stress, angst en onrust. Je kunt de mate van gevoeligheid voor pijn aanpassen en het reactiemechanisme dat je waarschuwt voor situaties die als bedreigend worden ervaren. Het kan ook de cognitie beïnvloeden, het zogenaamde lichaamsbewustzijn, en negatieve emoties stimuleren.
Depressie en pijn
De relatie tussen pijn en depressie verdient een aparte opmerking. Veel patiënten met chronische pijn ontwikkelen namelijk een depressie, een aandoening die de pijntolerantie kan verminderen.
Sterker nog, zoals Harvard Health Publishing (Engelse link) ons eraan herinnert, hebben mensen met chronische pijn drie keer meer kans om een depressie te ontwikkelen. De laatstgenoemden hebben hetzelfde procentuele risico op chronische pijn.
De verbinding is dus bi-directioneel en beïnvloedt zowel het fysieke als het emotionele vlak van de patiënt. Depressie die zich manifesteert door chronische pijn wordt verondersteld het gevolg te zijn van wat bekend staat als aanpassingsstoornis, hoewel genetische, fysiologische en omgevingsfactoren ook een rol spelen. Zeker niet iedereen ontwikkelt daarbij pijn of depressie.
Van beide episodes is bekend (Engelse link) dat ze de behandeling van de ander belemmeren. Fysiologische en biochemische reacties op pijn kunnen de effectiviteit van een depressieve medicatie mediëren, en depressie kan hetzelfde doen voor pijnstillers. Om deze reden wijzen onderzoekers erop (Engelse link) dat de behandeling in veel contexten onvoldoende is, wat leidt tot een verslechtering van het welzijn van de persoon.
Er bestaat geen twijfel over het verband
Om er maar een paar te noemen, depressie kan zich manifesteren bij patiënten bij wie de diagnose lage rugpijn, chronisch vermoeidheidssyndroom, fibromyalgie, artritis, osteoporose, perifere neuropathie, trauma en migrainehoofdpijn is vastgesteld. Er worden verschillende behandelingsspectra overwogen om beide episodes aan te pakken, allemaal om wederzijdse terugkoppeling te voorkomen.
Veel van het proces waarbij pijn de stemming beïnvloedt, is nog onbekend. Er bestaat echter geen twijfel over dit verband, dus zowel specialisten als patiënten moeten hiervan op de hoogte zijn. De geest en het lichaam zijn geen twee afzonderlijke entiteiten, maar maken deel uit van het geheel van het organisme. Daarom zal wat de een vroeg of laat treft, de ander beïnvloeden.
- Bair, M. J., Robinson, R. L., Katon, W., & Kroenke, K. Depression and pain comorbidity: a literature review. Archives of internal medicine. 2003; 163(20): 2433-2445.
- Blågestad, T., Pallesen, S., Grønli, J., Tang, N. K., & Nordhus, I. H. How perceived pain influence sleep and mood more than the reverse: a novel, exploratory study with patients awaiting total hip arthroplasty. Frontiers in psychology. 2016; 7: 1689.
- Linton, S. J., & Bergbom, S. Understanding the link between depression and pain. Scandinavian Journal of Pain. 2011; 2(2): 47-54.
- Letzen JE, Robinson ME. Negative mood influences default mode network functional connectivity in patients with chronic low back pain: implications for functional neuroimaging biomarkers. 2017 Jan;158(1):48-57.
- KOLODNY AL. Importance of mood amelioration in relief of pain. A controlled comparative study of three analgesic agents. 1963 Jul-Aug;4:230-3.
- Martucci KT. Disentangling mood and pain: a commentary on 2 manuscripts. Pain. 2017;158(1):4-5.
- Morley, S. Psychology of pain. British journal of anaesthesia. 2008; 101(1): 25-31.
- McGrath, P. A. Psychological aspects of pain perception. Archives of Oral Biology. 1994; 39: S55-S62.
- Rhudy, J. L., & Williams, A. E. Gender differences in pain: do emotions play a role?. Gender medicine. 2005; 2(4): 208-226.
- Tang NKY, Salkovskis PM, Hodges A, Wright KJ, Hanna M, Hester J. Effects of mood on pain responses and pain tolerance: an experimental study in chronic back pain patients. Pain. 2008 Aug 31;138(2):392-401.
- Willoughby SG, Hailey BJ, Mulkana S, Rowe J. The effect of laboratory-induced depressed mood state on responses to pain. Behav Med. 2002 Spring;28(1):23-31.