Depressieve pseudodementie

Depressieve pseudodementie wordt vaak verward met depressie of dementie alleen. Deze twee aandoeningen hebben veel gemeen.

Beoordeeld en goedgekeurd door la psicóloga Paula Villasante.

Geschreven door Paula Villasante

Laatste update: 05 april, 2023

Het concept van depressieve pseudodementie heeft tot controverse geleid onder onderzoekers en theoretici over dit onderwerp. Het schijnt Wernicke te zijn geweest die het concept heeft gepionierd door patiënten te observeren die mentale tekorten nabootsten en zich presenteerden met chronische hysterie. Later gebruikten andere onderzoekers de term op basis van andere werken.

Tegenwoordig verwijst de term pseudodementie naar een reeks algemene klinische kenmerken waarin gedeeltelijke of volledige cognitieve stoornissen overheersen, secundair aan depressieve symptomen. De meeste van hen zijn omkeerbare klinische beelden met medische behandeling. Een deel van de depressieve ouderen met cognitieve stoornissen kan echter evolueren naar onomkeerbare dementie.

We zouden dus kunnen zeggen dat depressieve pseudodementie zich op de grens bevindt tussen dementie en depressie. Hoewel het erop lijkt dat de entiteit niet goed gedefinieerd is en diagnostische relevantie bereikt in klinische, evolutionaire en responsaspecten.

Het lijkt erop dat depressieve pseudodementie een geldige term blijft in de klinische praktijk, zelfs met zijn diagnostische beperkingen. Het vergemakkelijkt de benadering, diagnose en behandeling van patiënten met gemengde cognitieve en depressieve symptomen.

Depressieve pseudodementie: wat is het?

Depressieve pseudodementie is een ernstige depressieve stoornis waarbij cognitieve stoornissen die secundair zijn aan de affectieve stoornis zo groot zijn dat zorgverleners gedwongen zijn dementie als een differentiaaldiagnose te beschouwen.

De relatie tussen depressie en dementie is complex en ingewikkeld. Zelfs nadat depressieve pseudodementie is verdwenen, kunnen bepaalde cognitieve stoornissen aanhouden en is het risico op het ontwikkelen van dementie verhoogd. Het concept van depressieve pseudodementie blijft ondanks zijn beperkingen bruikbaar in de klinische praktijk.

Aan de andere kant vloeit de controverse over het bestaan van pseudodementie als een specifiek klinisch beeld voort uit het bewijs van depressieve toestanden in verschillende intensiteiten. Bovendien speelt de causale of bidirectionele relatie met de verslechtering van verschillende intellectuele functies een rol, die in de meeste gevallen omkeerbaar kan zijn.

Over de term pseudodementie

De term pseudodementie (PDEM) werd bedacht door Kiloh (1961) om gevallen te beschrijven die het beeld van dementie sterk nabootsten. Sindsdien is de term gebruikt om het cognitieve profiel van verschillende psychiatrische stoornissen te beschrijven, met name depressie op oudere leeftijd, die gepaard gaat met cognitieve achteruitgang bij dementie.

Nadat de term academisch werd gebruikt, zijn er verschillende argumenten tegen het gebruik ervan geweest, maar ook voor. Ondanks deze argumenten blijft pseudodementie een belangrijke beschrijvende aanduiding om cognitieve tekorten bij psychiatrische stoornissen, met name depressie, te beschrijven.

Klinisch is de term ‘depressieve pseudodementie’ synoniem geworden met de cognitieve stoornissen die worden waargenomen bij patiënten met een depressieve stoornis. Zoals de term betekent, is het de klinische aandoening die het beeld van volledige dementie presenteert, maar in werkelijkheid is het een andere entiteit. Dit betekent dat deze aandoening eigenlijk uit twee componenten bestaat, wat ook terug te vinden is in de naam:

• De dementiecomponent, de combinatie van verschillende cognitieve tekorten die worden aangetroffen bij deze psychiatrische stoornissen en
• De pseudo-component duidt op het feitelijke ontbreken van neurodegeneratieve dementie.

Depressieve pseudodementie: een klinisch beeld als zodanig?

De situaties waarin ze ter discussie worden gesteld door experts en onderzoekers zijn de volgende:

• Depressieve toestanden bij ouderen, met name ernstige depressies, vertonen cognitieve tekorten, maar hun oorzakelijk verband is niet duidelijk, aangezien ze in sommige gevallen naast elkaar bestaande entiteiten kunnen zijn.
• Ouderen kunnen een totale of gedeeltelijke verstandelijke beperking ontwikkelen, die zich vanaf jonge leeftijd progressief ontwikkelt en op een gegeven moment om verschillende redenen een depressieve toestand vertonen. Deze tekortkomingen zijn niet het gevolg van het ontstaan of voortduren van dementie: ze zijn gewoon normaal bij het ouder worden en daarom zullen ze behouden blijven of toenemen, ongeacht de evolutie van de depressieve toestand.
• In de begin- en tussenstadia van dementie, en als gevolg van de perceptie en het bewustzijn van hun cognitieve achteruitgang. kunnen ouderen op een reactieve manier een angstige en depressieve toestand vertonen.
• Sommige gedragingen en mentaal functioneren, kenmerkend voor ouderen (bijvoorbeeld vertragen), kunnen worden verward met depressieve symptomen of intellectuele achteruitgang, zonder dat dit echt zo is.
• Vanwege organische, psychologische en sociale etiologische factoren kunnen zowel depressieve symptomen als intellectuele tekortkomingen worden versterkt of oorzaken of aanleidingen worden van de constellatie van een van de twee entiteiten.
• De diagnostische criteria, en in wezen het concept van pseudodementie, zijn verschillend gebruikt door de verschillende groepen onderzoekers, wat tot verwarring heeft geleid over wat erbij komt kijken, door de relatie aan te nemen tussen depressieve toestanden en klinische cognitieve stoornissen, permanent of omkeerbaar.

Meer gegevens over depressieve pseudodementie

• Het gebruik van neuropsychologische schalen en tests is niet specifiek voor pseudomentie, en de resultaten kunnen overeenkomen met andere beginnende of aanhoudende dementie of depressieve toestanden, het normale verouderingsproces, individuele of populatieverschillen, aantasting van stemming en gedrag. organische ziekten en het gebruik of misbruik van medicijnen en middelen, de impact van psychosociale en educatieve factoren en de validiteit van de gebruikte instrumenten.
• Er zijn geen biologische markers voor pseudodementie als zodanig. Er wordt gebruik gemaakt van markers uit onderzoeken naar dementie of depressieve toestanden worden gebruikt, gebaseerd op de verschillende hypothesen en causale theorieën. Neurobeeldvormende technieken zijn ook niet specifiek voor de diagnose van depressieve pseudodementie en de differentiatie ervan met ernstige depressie en dementie van het Alzheimer type.
• Het concept van pseudodementie is gebruikt met het kenmerk dat cognitieve tekorten omkeerbaar zijn door de depressieve toestand bij aanvang te verbeteren. Sommige depressieve ouderen kunnen echter tekorten vertonen als onderdeel van hun verouderingsproces op een progressieve manier of evolueren naar ronduit demente toestanden in latere levensfasen.
• De meeste onderzoeken naar pseudodementie verwijzen niet specifiek naar dit concept, en zijn meer gebaseerd op de bevindingen van Alzheimer of frontotemporale dementie en de relatie met ernstige depressie, wat meer verwarring schept bij het proberen op te helderen of pseudodementie op zichzelf een psychopathologische toestand is, het doel om naar de nosologische categorie te worden gebracht, of dat het een syndroom is dat ‘genesteld of intermediair’ is tussen depressies en dementie.

Epidemiologie

Geschat wordt dat depressie 10% van de gezonde ouderen treft en 25% van degenen met een chronische ziekte.

Diagnose

Wat betreft de diagnose van depressieve pseudodementie, deze is meestal klinisch. In ieder geval is het handig om rekening te houden met het begin van de symptomen en het evolutionaire verloop. Neurodegeneratieve dementieën beginnen meestal langzaam en progressief. Ondertussen heeft progressieve pseudodementie een subacuut begin, een grote functionele impact en een snelle evolutie, die niet in verhouding staan tot de cognitieve stoornissen.

Bij depressieve pseudodementie is er, in tegenstelling tot andere neurodegeneratieve beelden, bewustzijn over de ziekte. Bovendien zijn degenen die er last van hebben vaak bezorgd over hun toestand.

Anders voldoen patiënten die aan deze pathologie lijden aan de diagnostische criteria voor een depressieve episode en vertonen ze meestal een ochtendpaal. Daarentegen wordt bij dementie vaak een avondverergering van de symptomen waargenomen.

Somatisch ongemak en motorische achterstand overheersen bij depressieve pseudodementie, vooral bij oudere mensen.

Behandeling

Het bewijs voor de behandeling van depressieve pseudodementie is schaars. Het is hoofdzakelijk gebaseerd op extrapolatie van studies naar depressies bij volwassen patiënten.

De behandeling wordt geleidelijk en langzaam gestart totdat de minimale effectieve dosis is bereikt. In gevallen van depressie met cognitieve tekortkomingen beveelt het, afgezien van het onderzoek hieromtrent, antidepressiva aan met donepezil. Er is echter geen sluitend bewijs om dit medicijn aan te bevelen tegen depressieve pseudodementie.

Aan de andere kant is elektroconvulsietherapie ook een geldige optie voor depressieve pseudodementie. Psychotherapie kan ook nuttig zijn bij oudere volwassenen, hoewel hierover geen solide gegevens zijn.

Tot slot heeft fysieke activiteit ook positieve effecten op patiënten met depressieve dementie.

De relatie tussen dementie en depressie

De relatie tussen dementie en depressie is zo complex dat het soms moeilijk is om de twee klinisch van elkaar te onderscheiden(Engelse link).

Depressie en dementie zijn twee van de meest voorkom ende aandoeningen in de klinische praktijk. Ze kunnen dus naast elkaar bestaan of soms kunnen ze elkaar overlappen.

De klinische term ‘pseudodementie’ is al meer dan 100 jaar een permanente ziekte-entiteit in de literatuur. Erkenning van het feit dat klinische symptomen geassocieerd met omkeerbare neuropsychiatrische aandoeningen onomkeerbare aandoeningen kunnen nabootsen, was al in het midden van de 19e eeuw bekend.

Tot op de dag van vandaag is de diagnose pseudodementie vergemakkelijkt. In feite rapporteert een in 1989 uitgevoerd onderzoek het gebruik van EEG om depressieve pseudodementie te onderscheiden van dementie met secundaire depressie.

In 2000 toonde een onderzoek aan dat slaappolygrafie het beste diagnostische hulpmiddel was om dementie en depressie te onderscheiden bij patiënten met pseudodementie.

Deze tests hebben echter hun eigen beperkingen, waardoor klinische differentiatie tussen dementie en depressie tot op de dag van vandaag moeilijk is. Omdat het een van de meest voorkomende psychiatrische ziekten is, heeft de wetenschap nog steeds geen betrouwbare methode voor de klinische diagnose.