Aangeleerde hulpeloosheid: wat is het?

Aangeleerde hulpeloosheid heeft te maken met het 'leren' dat we onze huidige situatie niet kunnen veranderen, als gevolg van een oncontroleerbare blootstelling aan aversieve situaties of gebeurtenissen.

Geschreven en geverifieerd door la psicóloga Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 12 mei, 2023

Aangeleerde hulpeloosheid is een psychologisch fenomeen dat wordt gekenmerkt door een leerinvolutie die wordt veroorzaakt door de onvoorspelbare actie van een aversieve of pijnlijke stimulus op het individu, die een situatie onder ogen moet zien waarvoor hij geen effectieve mechanismen heeft om te ontsnappen of te vermijden.

Met andere woorden, een persoon ontwikkelt aangeleerde hulpeloosheid wanneer hij wordt blootgesteld aan een aversieve stimulus of situatie, heeft niet de middelen om ermee om te gaan en leert uiteindelijk dat hij niets kan doen om de situatie te veranderen.

Het directe gevolg van dit fenomeen? Niets doen, apathisch worden en hopeloosheid uiten, gebrek aan vertrouwen dat we kunnen veranderen. Dit fenomeen ligt in feite aan de basis van veel vrouwelijke slachtoffers van gendergeweld die, als gevolg van jarenlange mishandeling, geloven dat het niet in hun handen is om de situatie te veranderen.

Het ligt ook aan de basis van andere verschijnselen en stoornissen zoals depressie en kan deel uitmaken van de symptomen van sommige angststoornissen. Als je hier meer over wilt weten, blijf dan lezen!

Wat is aangeleerde hulpeloosheid?

Aangeleerde hulpeloosheid is een psychologisch fenomeen dat optreedt wanneer een persoon of een dier geremd raakt in het licht van aversieve of pijnlijke situaties en de acties om deze te vermijden niet effectief zijn geweest. Daarom ontwikkelt hij uiteindelijk passiviteit in dit soort situaties.

Met andere woorden, de persoon heeft het gevoel dat hij geen controle heeft over zijn omgeving of over wat er in het leven met hem gebeurt, aangezien pogingen om die te beheersen of te wijzigen zijn mislukt. Daardoor ontstaat dat gevoel dat niets van jou afhangt.

Aangeleerde hulpeloosheid is op zijn beurt doordrenkt met een gevoel van hopeloosheid, verdriet en weinig controle waardoor de persoon gefrustreerd raakt, maar zich comfortabel voelt met het gevoel. Degenen die aan dit fenomeen lijden, hebben het gevoel dat wat ze ook doen, geen gevolgen zal hebben. Met andere woorden, ze zullen niet in staat zijn om hun realiteit te wijzigen en hun gedrag zal geen repercussies of consequenties hebben.

Martin Seligman en aangeleerde hulpeloosheid

Martin Seligman, samen met Steven F. Maier, waren de eerste onderzoekers die spraken over aangeleerde hulpeloosheid. Ze vroegen zich zelfs af waarom een dier of een persoon die voortdurend aan ongunstige en pijnlijke omstandigheden lijdt, niets deed om te ontsnappen. Hoe hebben ze het bestudeerd? Wij vertellen je alles.

Experimenten met honden

Seligman en Maier voerden in 1967 een reeks experimenten uit met honden waarmee ze het fenomeen van aangeleerde hulpeloosheid konden ontdekken en demonstreren. In hun experimenten vormden ze in de eerste fase drie groepen dieren:

• Groep 1: ze legden de honden in een harnas, terwijl ze onverwachts elektrische schokken kregen op de achterpoten. Ze zouden de ontladingen kunnen stoppen als ze met hun snuit enkele panelen aan beide zijden van het hoofd zouden indrukken.
• Groep 2: deze honden hadden niet de mogelijkheid om de elektrische schokken die ze kregen te stoppen.
• Groep 3: dit was de controlegroep, waarin de dieren geen enkele shock kregen.

In de tweede fase van het experiment kregen alle groepen de mogelijkheid om shock te voorkomen door een tweede compartiment te plaatsen in de doos waarin ze zich bevonden. Als ze zich daarheen verplaatsten, ontvingen ze de schokken niet meer.

Resultaten van de experimenten

Welke resultaten kregen de onderzoekers? Voornamelijk dat groep 1 en 3 in fase 2 hetzelfde vermogen toonden om de nieuwe strategie van vermijden/ontsnappen aan de schok te leren (zich verplaatsen naar het tweede compartiment).

Groep 2 had daarentegen een ernstig leerprobleem bij deze nieuwe taak. De honden konden niet leren dat zij de schok niet meer zouden krijgen als zij naar het andere compartiment gingen. Dit is de oorsprong van aangeleerde hulpeloosheid. De honden in fase 1 hadden geléérd dat wat ze ook deden, ze de schokken zouden blijven ontvangen. Aan de andere kant ontwikkelden de honden in groep 1, die hadden geleerd dat zij hun lot konden veranderen, ontwikkelden deze zelfde strategie in fase 2.

Hoe behandel je aangeleerde hulpeloosheid?

Hoewel aangeleerde hulpeloosheid mensen heel diep kan doordringen, is het gelukkig ook te bestrijden. Hoe? Via psychotherapie. Concreet is cognitieve gedragstherapie een therapeutische benadering die in dit opzicht goede resultaten heeft opgeleverd.

Hierdoor kan de therapeut de persoon helpen zijn gedachten en emoties te herstructureren, wat een direct effect heeft op het gedrag. Het gaat er in zekere zin om de persoon opnieuw te leren dat er nog steeds dingen zijn die hij of zij onder controle heeft.

Door verkeerde gedachten te wijzigen, door cognitieve herstructurering, veranderen de emoties en het gedrag van de persoon. Het doel is om een objectieve, realistische en functionele kijk op je leven terug te geven. Dit omvat het vergroten van het gevoel van eigenwaarde, het aanleren en versterken van adaptieve copingstrategieën en empowerment.

We hebben het gehad over cognitieve gedragstherapie, hoewel aan aangeleerde hulpeloosheid ook vanuit andere oriëntaties gewerkt kan worden. Ongeacht de gebruikte methode, het doel zal zijn om de persoon het gevoel terug te geven dat hij de controle over zijn eigen leven kan nemen.

Tegelijkertijd moeten ook de gevolgen van deze hulpeloosheid worden behandeld, zoals onzekerheden, een laag zelfbeeld, gevoelens van verdriet en hopeloosheid.

Reflecteren op aangeleerde hulpeloosheid

Zoals we kunnen zien, is aangeleerde hulpeloosheid het resultaat van (verkeerd) leren dat we ons passief moeten gedragen omdat we hebben geïnternaliseerd dat, wat we ook doen, onze situatie toch niet zal veranderen. De directe oorzaak is dat we aversieve of pijnlijke situaties hebben meegemaakt waarvoor we niet over de nodige middelen beschikten om ermee om te gaan.

De directe gevolgen van aangeleerde hulpeloosheid kunnen verwoestend zijn voor de persoon, hem immobiliseren en hem in een permanente staat van inactiviteit, passiviteit en verlies van hoop brengen. van hoop brengen. Dit alles ligt aan de basis van situaties als huiselijk geweld (Spaanse link), gendergeweld, pesten en mobbing .

Om deze reden is het belangrijk om te leren dit fenomeen te identificeren en te handelen naar de gevolgen ervan. De kracht van de geest is ongelooflijk, zowel ten goede als ten kwade.

Zoals we hebben gezien, ka aangeleerde hulpeloosheid worden aangeleerd en op dezelfde manier kan het worden afgeleerd. We moeten in gedachten houden dat, hoewel het een psychologische aanpassing lijkt aan een situatie die we hebben ervaren en als oncontroleerbaar hebben ervaren, de realiteit is dat het geen gezonde manier is om met tegenspoed om te gaan.