Hypersomnie: symptomen, oorzaken en behandeling

Wat is hypersomnie, wat zijn de symptomen ervan, waarom komt het voor en hoe verstoort het iemands leven? Wij beantwoorden al deze vragen hier.

Geschreven en geverifieerd door la psicóloga Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 01 juni, 2023

Hypersomnie is een intrinsieke slaapstoornis. Concreet gaat het om dyssomnie. Het wordt gekenmerkt door het optreden van overmatige slaperigheid ondanks dat men ‘s nachts minimaal zeven uur heeft geslapen. Het veroorzaakt grote hinder in het dagelijks leven en in het functioneren van de persoon die er last van heeft.

Als we de criteria van de referentiehandleidingen volgen, is hypersomnie niet te wijten aan andere mentale of slaapstoornissen of het effect van medicatie. In dit artikel zullen we niet alleen leren over de mogelijke oorzaken, maar ook over de symptomen, de mogelijke behandelingen en een aandoening waarbij hypersomnie een hoofdsymptoom is: het syndroom van Kleine-Levin (Spaanse link).

Hypersomnie: hoe wordt het geclassificeerd?

De International Classification of Sleep Disorders (ICSD-3 – Engelse link) onderscheidt drie grote groepen aandoeningen wat slaap betreft: dyssomnieën, parasomnieën (pathologische stoornissen die optreden tijdens de slaap) en psychiatrische slaapstoornissen. Hypersomnie is geclassificeerd als een intrinsieke slaapstoornis, binnen de groep van dyssomnieën.

In feite categoriseert de ICSD twee soorten dyssomnie: recidiverende of idiopathische hypersomnie en posttraumatische hypersomnie. Zowel de DSM-IV-TR als de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – Engelse link) classificeren hypersomnie ook als dyssomnie, maar de nomenclatuur in elk van hen verandert. In de DSM-IV-TR wordt hypersomnie dus primaire hypersomnie genoemd en in de DSM-5 hypersomnia-stoornis.

We vinden deze stoornis ook terug in de ICD-10 (International Classification of Diseases – Spaanse link), die het definieert als het optreden van overmatige slaperigheid overdag of slaapaanvallen of een langdurige overgang van slaap naar volledig wakker zijn (zogenaamde slaapdronken). Genoemd symptoom zou niet te wijten zijn aan een onvoldoende aantal uren slaap.

Definitie en symptomen

Volgens de diagnostische criteria van de DSM-5 is hypersomnie een slaapstoornis die bestaat uit overmatige slaperigheid ondanks het feit dat men gedurende een hoofdperiode van ten minste zeven uur heeft geslapen. De symptomen zijn de volgende:

• Terugkerende perioden van slaap of in slaap vallen op dezelfde dag.
• Een zware episode van langdurige slaap van meer dan negen uur die niet herstellend is (dwz de proefpersoon rust niet echt).
• Moeite om volledig wakker te zijn na een plotseling ontwaken.

Naast deze symptomen waar aan ten minste één moet worden voldaan om de diagnose te krijgen, vinden we ook de volgende:

• De episode of toestand van hypersomnie komt minstens drie keer per week voor gedurende minimaal drie maanden.
• Er verschijnt een intens ongemak dat de persoon vergezelt of een verslechtering van de verschillende gebieden van functioneren (werk, sociaal, persoonlijk).
• De toestand van hypersomnie is niet eerder toe te schrijven aan een andere slaapstoornis en komt niet uitsluitend voor in het beloop van een andere stoornis zoals narcolepsie of parasomnie.
• Evenmin kunnen symptomen worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel (drug of geneesmiddel).
• Tot slot zou het feit dat er andere psychische of medische stoornissen bij de patiënt zijn, hypersomnie niet voldoende verklaren.

Specificaties van hypersomnie

In de DSM-5 kan een reeks specificaties worden gemaakt rond de stoornis hypersomnie. Ten eerste kan het aangeven of de stoornis samengaat met een andere.

Daarnaast moet worden gespecificeerd of de aandoening acuut (duurt minder dan een maand), subacuut (duurt één tot drie maanden) of persistent (duurt langer dan drie maanden) is. Tot slot zal ook de huidige ernst van hypersomnie worden gespecificeerd, die uit drie typen kan bestaan:

• Mild: moeite om overdag alert te blijven komt een of twee dagen per week voor.
• Matig: het probleem verschijnt tussen drie en vier dagen per week.
• Ernstig: de stoornissen treden vijf tot zeven dagen per week op.

Het is opmerkelijk dat hyperactiviteit bij kinderen een teken kan zijn van slaperigheid overdag. In deze gevallen dient altijd een goede differentiaaldiagnose te worden gesteld.

Oorzaken van hypersomnie

Hoewel hypersomnie kan optreden als gevolg van onvoldoende rust, moet het duidelijk zijn dat de persoon voldoende rust heeft als we het hebben over de aandoening als een klinische entiteit. De oorzaak is dan dus onbekend.

Echter, hypersomnie als overmatige slaperigheid, dat wil zeggen als een op zichzelf staand symptoom dat sommigen hebben, heeft te maken met het volgende:

• Andere slaapstoornissen: narcolepsie (slaperigheid overdag) of slaapapneu (onderbreking van de ademhaling tijdens rust).
• Disfunctie of verandering van het autonome zenuwstelsel.
• Misbruik van drugs of alcohol.
• Medische problemen, zoals een tumor of laesie in het centrale zenuwstelsel.

Behandeling

De behandeling van hypersomnie omvat meestal het voorschrijven van medicijnen. Dit kunnen stimulerende middelen zijn (amfetaminen, methylfenidaat, modafinil), clonidine, levodopa, bromocriptine of antidepressiva.

Met betrekking tot psychologische interventie kunnen technieken en maatregelen worden gebruikt die typisch zijn voor slaaphygiëne, veranderingen in werkploegen (vermijden van nachtdiensten), dieetaanpassingen of de opname van natuurlijke stimulerende middelen. Tot slot wordt ook aanbevolen om de consumptie van cafeïne en alcohol te vermijden.

Bij een interventie die meer gericht is op het emotionele gebied, zal het belangrijk zijn om te beoordelen hoe hypersomnie het leven van de persoon verstoort, evenals om de mogelijke oorzaken (zorgen, stress, piekerende gedachten, depressieve of angstige symptomen) te onderzoeken.

Aandoeningen met hypersomnie: het geval van het syndroom van Kleine-Levin

Er is een slaapstoornis die aanzienlijke hypersomnie met zich meebrengt, dat wil zeggen uitgesproken slaperigheid overdag. Dit is het syndroom van Kleine-Levin (KLS). Het is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door de behoefte aan overmatige hoeveelheden slaap. De persoon kan perfect tot twintig uur per dag slapen.

Het zijn patiënten die ook meer eten dan nodig is (hyperfagie). Daarom is het een aandoening die verband houdt met obesitas. Aan de andere kant verschijnt er een duidelijke hyperseksualiteit, dat wil zeggen een buitensporige impuls om meer en meer seksuele relaties te hebben.

Prevalentie, begin en oorzaken

KLS is dus een recidiverende vorm van de hypersomnia-stoornis. Wat betreft de verdeling naar geslacht, komt het volgens gegevens van de DSM-IV-TR (Engelse link) drie keer vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Het typische begin vindt plaats in de kindertijd en adolescentie. Het heeft een episodisch verloop en duurt tientallen jaren.

Wat betreft de oorzaken, hoewel ze onbekend zijn, is de hypothese voorgesteld dat het een auto-immuunziekte van virale oorsprong is. Ze schrijven dit toe aan het feit dat het syndroom in veel gevallen begint na een virale infectie die lijkt op een griepachtige aandoening.

Het belang van rust

Zoals we zien, kan hypersomnie zich manifesteren als een aandoening (wanneer het niet te wijten is aan een andere medische aandoening) of als een op zichzelf staand symptoom. Het verstoort het leven van de persoon en maakt het hem moeilijk om te functioneren.

Slapen en je uitgerust voelen (Engelse link) zijn twee essentiële elementen voor je welzijn. Wanneer deze aspecten worden veranderd, lijdt de kwaliteit van leven eronder. Aan de andere kant is het altijd nodig om te zorgen voor een goede slaaphygiëne en het levensritme dat we leiden te herzien, om allerlei aandoeningen te voorkomen.