Effecten van stress op het cardiovasculaire systeem
Stress heeft invloed op het cardiovasculaire systeem. Het is namelijk een factor die zowel bij het begin als bij het ontstaan en uitbreken van een cardiovasculair ongeval een rol speelt. Stress is een reactie. Het is de manier waarop ons lichaam reageert op een prikkel die ons overweldigt.
Wanneer de stressvolle gebeurtenis ons vermogen om ermee om te gaan overweldigt, voelen we ons gestrest. Wanneer dit gebeurt, reageren we door alle energie te mobiliseren waartoe we in staat zijn. Het doel is om de situatie het hoofd te bieden om er als overwinnaar uit te komen. In die zin kunnen verschillende ziekten optreden wanneer we vaak stressen of wanneer we niet in staat zijn om stressniveaus te verlagen. Hart- en vaatziekten zijn er één van.
“Stress verwijst naar de psychofysiologische veranderingen die in het lichaam optreden als reactie op een situatie van overvraag.”
-Isaac Amigo-
Stress: een vijand van het cardiovasculaire systeem
Wanneer we gestrest raken, komt onze homeostase of ‘interne stabiliteit’ in het gedrang. Om te proberen het evenwicht te herstellen, wordt het neuro-endocriene (Spaanse link) systeem geactiveerd.
In stressvolle situaties moeten we dus energie uit verschillende moleculen halen. Glucose, vetten of eiwitten zijn energiebronnen, waarvan het doel de spieren zijn. Geconfronteerd met een stressvolle situatie wordt het sympathische zenuwstelsel geactiveerd, zodat we twee strategieën kunnen gebruiken: ontsnappen of verdedigen.
Ook schiet de snelheid waarmee het hart bloed rondpompt omhoog, evenals de snelheid waarmee we ademen. Ook onze bloeddruk (Spaanse link) stijgt. Deze processen hebben tot doel de toevoer van zuurstof naar de cellen te vergroten.
Aan de andere kant is de spijsvertering verlamd. Het spijsverteringsproces verbruikt namelijk energie die elders nodig is. Hetzelfde gebeurt met de seksuele impuls en met ons immuunsysteem, dat wordt geremd.
“Als de stressvolle situatie lang genoeg duurt, ontstaat er een pijnstillende reactie op pijn.”
-Isaac Amigo-
Wat zijn de symptomen van stress?
Onder de symptomen van stress kunnen we het volgende vinden:
- Gedrag, zoals huilen, moeilijk in slaap vallen of taken vermijden.
- Emotioneel, zoals angst of het gevoel meer gespannen en prikkelbaar te zijn.
- Psychofysiologisch, zoals spierstijfheid, tachycardie of duizeligheid.
- Cognitief, zoals piekeren of concentratieproblemen.
- Sociaal, zoals het vermijden van bepaalde plaatsen of mensen.
Zo kunnen we onder de effecten (Spaanse link) van stress op het cardiovasculaire systeem verschillende pathologieën vinden. Van episodes van aritmie tot hypertensie of angina pectoris. Volgens Amigo (2020) is er zelfs een verband gevonden tussen intense stress en een tot drie keer hogere frequentie van hartinfarcten bij de bevolking van Tel Aviv tijdens een bombardement.
“De term stress komt van het Griekse stringere, wat ‘spanning veroorzaken’ betekent.”
-Cesáreo Fernández-
Stress is de trigger voor hart- en vaatziekten
Stress zorgt ervoor dat het sympathische zenuwstelsel intens wordt geactiveerd. Daarbij neemt de hartslag toe en vernauwen de slagaders zich, waardoor de druk waarmee het bloed circuleert toeneemt.
Aan de andere kant wordt de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as geactiveerd, waardoor de concentratie van vetten in het bloed toeneemt. Wanneer stress in de loop van de tijd aanhoudt, kunnen deze fysiologische reacties chronisch worden en de cardiovasculaire gezondheid aantasten.
We moeten er rekening mee houden dat er in de bloedsomloop veel punten zijn waar de vaten zich splitsen en vertakken. Het is in deze regio’s dat de wanden van de bloedvaten superieure slijtage kunnen ondergaan. Dit komt doordat de bloeddruk op deze punten hoger is (Amigo, 2020).
“De veelheid aan vertakkingen is zodanig dat geen enkele cel in het lichaam meer dan vijf cellen verwijderd is van een bloedvat.”
-Isaac Amigo-
Wanneer de wand van de bloedvaten op enigerlei wijze beschadigd is, gaan moleculen die onder stress vrijkomen (zoals triglyceriden of cholesterol) door deze beschadigde plekken heen en blijven eraan plakken. Ze maken ze dikker dan ze zouden moeten zijn, waardoor het moeilijk wordt voor bloed om er doorheen te gaan. Zo bevordert stress de ontwikkeling van atherosclerotische plaques (Amigo, 2020).
Wat zijn deze plaques?
Deze plaques zijn verantwoordelijk voor atherosclerose. Dit woord impliceert een proces van vorming van kleine afzettingen van cholesterol en andere moleculen die uiteindelijk stollen. Bovendien komen bind- en spiervezels samen, die, wanneer ze verkalkt zijn, de vaten van de slagaders verstoppen en een normale doorbloeding verhinderen.
Naast deze plaques verschijnt ook arteriosclerose. Deze term verwijst naar het feit dat de slagaders niet meer zo elastisch zijn als ze zouden moeten zijn. Als gevolg neemt de cardiovasculaire capaciteit af en wordt een adequate doorbloeding belemmerd.
“Wanneer beide processen plaatsvinden in de kransslagaders, vindt er een ischemisch proces plaats dat aanleiding geeft tot angina pectoris.”
-Isaac Amigo-
Andere effecten van stress op het cardiovasculaire systeem
Er zijn veel gevallen gemeld waarin, na een natuurramp, de prevalentie van cardiovasculaire ongevallen is toegenomen. Plotselinge hartdood is daar een goed voorbeeld van, zoals bleek na de aardbeving in Northridge (Amigo, 2020).
Als in een voetbalcompetitie de teams de penaltyfase bereiken, ontstaat het grootste risico op hartaanvallen in de twee uur na de tie-breaker. Bovendien kan stress leiden tot ander gedrag dat nauw verband houdt met de slechte gezondheid (Spaanse link) van het cardiovasculaire systeem. Dat is het geval bij rokers, sedentaire mensen of obesitas.
“Overdenken veroorzaakt onnodige stress en zorgen, en heeft de neiging dingen buiten proportie te blazen.”
-Melissa Eshleman-
Het type A gedragspatroon
Deze manier van handelen werd begin jaren tachtig beschreven door twee specialisten in de cardiologie, de artsen Friedman en Rosenman. Dit gedragspatroon zorgde ervoor dat bepaalde mensen meer kans hadden op het ontwikkelen van coronaire hartziekten. Mensen met dit gedragspatroon voelen een hoge tijdsdruk. Ze hebben weinig geduld met de ‘traagheid’ van andere mensen.
Hun betrokkenheid bij het werk is buitensporig en als gevolg daarvan zijn relaties met anderen gebaseerd op constante spanning. Interpersoonlijke problemen zijn groot omdat ze de neiging hebben zich agressief en vijandig te gedragen. Vervolgens is slechts met één element van dit gedragspatroon rekening gehouden: vijandigheid.
“Mensen die anderen niet vertrouwen, die een zeer negatief beeld van de mensheid hebben en die anderen met cynische vijandigheid behandelen, vertoonden meer hart- en vaatziekten.”
-Isaac Amigo-
Vijandigheid en woede
Vijandig zijn hangt samen met verschillende parameters. Naast de cardiovasculaire gezondheid is er een relatie gevonden met overgewicht, hoge bloeddruk, teveel cholesterol of roken. Dat wil zeggen, vijandigheid beïnvloedt indirect de cardiovasculaire gezondheid via deze variabelen.
Er is echter een component, woede, die rechtstreeks verband houdt met de ziekte. Er is bijvoorbeeld gezien dat mensen die een woede-aanval krijgen, hun risico op een hartaanval in de uren daarna vervijfvoudigen (Amigo, 2022). Ook als de persoon in kwestie atherosclerose heeft, kunnen de kansen omhoog schieten.
Er zijn veel manieren waarop stress (Spaanse link) de cardiovasculaire gezondheid beïnvloedt. Het is mogelijk om de mate van stress die we ervaren te verminderen. Om dit te doen, kunnen we ontspanningsstrategieën toepassen op basis van ademhaling.
“Stress is het afval van het moderne leven. We creëren het allemaal, maar als we het niet weggooien, zal het zich opstapelen en ons leven inhalen.”
-Danzae Pace-
Meditatie, zoals mindfulness, is ook nuttig. Bovendien is lichaamsbeweging een buitengewone bondgenoot om zowel stress te verminderen als de cardiovasculaire gezondheid te bevorderen.
-
Vázquez, I. A. (2020). Manual de psicología de la salud. Ediciones Pirámide.
-
Alonso, C. F. (2009). El estrés en las enfermedades cardiovasculares. Libro de La Salud Cardiovascular Del Hospital Clínico San Carlos, 583-590.
-
Armario, P., del Rey, R. H., & Martín-Baranera, M. (2002). Estrés, enfermedad cardiovascular e hipertensión arterial. Medicina clínica, 119(1), 23-29.
-
Rosa, M. A. S., Albiol, L. M., & Salvador, A. (2009). Estrés laboral y salud: Indicadores cardiovasculares y endocrinos. Anales de Psicología/Annals of Psychology, 25(1), 150-159.
-
Sánchez Segura, M., González García, R. M., Marsán Suárez, V., & Macías Abraham, C. (2006). Asociación entre el estrés y las enfermedades infecciosas, autoinmunes, neoplásicas y cardiovasculares. Revista Cubana de Hematología, Inmunología y Hemoterapia, 22(3), 0-0.
