Brucellose: symptomen, oorzaken en behandeling

Brucellose is een ziekte die in veel gebieden met een hoog inkomen geen probleem meer is, maar in andere gebieden nog wel voorkomt. We nemen deze zoönose onder de loep.

Geschreven en geverifieerd door el biólogo Samuel Antonio Sánchez Amador.

Laatste update: 07 mei, 2023

Brucellose, ook bekend als Maltakoorts of de ziekte van Bang, is een infectieuze pathologie met een wereldwijde verspreiding die wordt veroorzaakt door het bacteriegeslacht Brucella. Het is een zoönose, dat wil zeggen een pathologie die wordt overgedragen van andere dieren op mensen.

In 1968 stelde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) volgens studies (Spaanse link) dat brucellose verantwoordelijk was voor meer ziekte, ellende en economische schade dan enige andere bekende dierziekte die mensen treft. Het gebrek aan integratie tussen volksgezondheid en veterinaire gezondheidszorg in veel landen maakt dit een van de meest wijdverbreide zoönosen.

Daarom laten we je vandaag kennismaken met een geslacht van bacteriën dat zowel epidemiologen als specialisten op het gebied van diergezondheid zorgen baart. In de volgende paragrafen behandelen we alles wat je moet weten over brucellose, van symptomen tot epidemiologie. Mis deze uitleg dus niet.

Wereldwijde situatie van brucellose

De beschrijving van de epidemiologie, dat wil zeggen de studie van de verspreiding, frequentie en bepalende patronen van het optreden van een ziekte, is de eerste stap om deze te bestrijden. Daarom presenteren we je een reeks relevante gegevens over brucellose, allemaal verzameld door gespecialiseerde portalen (Spaanse link) over dit onderwerp:

• De incidentie van brucellose – het aantal nieuwe gevallen in een bepaalde tijd en populatie – is 0,01 gevallen per jaar per 100.000 inwoners in landen met een hoog inkomen. In lage-inkomensregio’s loopt deze waarde op tot 200 gevallen per jaar per 100.000 inwoners.
• In landen als Spanje werden voor het begin van de 21e eeuw elk jaar 2.842 gevallen ontdekt, dat zijn ongeveer 7 patiënten per 100.000 inwoners.
• Mensen die rechtstreeks met vee werken, hebben meer kans om het te krijgen.
• Volgens het Centrum voor Openbare Veiligheid en Voedselveiligheid (Engelse link) leidt slechts 1-2% van de gevallen van brucellose gewoonlijk tot de dood van de patiënt. Bij sommige uitbraken loopt het sterftecijfer op tot 5 %.

Zoals we kunnen zien, hebben we te maken met een ziekte waarvan de incidentie verband houdt met de gezondheidsinfrastructuur van het land en de toestand van de veestapel. In Europa en de Verenigde Staten zijn voedselwetten en -protocollen strenger geworden.

Veroorzaker

We hebben te maken met het geslacht Brucella, een staafvormig taxon van gramnegatieve bacteriën met een diameter van ongeveer 0,7 μm. Het zijn micro-organismen zonder mobiele capaciteit en zijn strikt aëroob, dat wil zeggen dat ze zuurstof nodig hebben om te leven.

Volgens de National Library of Medicine (Engelse link) bestaat het genoom van dit bacteriegeslacht uit twee chromosomen en mist het plasmiden — gebieden met circulair DNA —. Helaas is de pathogene genetische basis van Brucella nog niet volledig bestudeerd, dus het blijft een geheim om de factoren te kennen die vatbaar zijn voor de virulentie van een of andere gastheer.

Hier is een lijst van de verschillende soorten van het geslacht en hun gastheren:

• B. melitensis: de bekende gastheren zijn geiten, runderen, schapen, honden en mensen.
• B. abortus: zijn gastheren zijn runderen, hondachtigen en mensen.
• Brucella suis: Bekende gastheren zijn varkens, hondachtigen en mensen.
• Brucella canis: Bekende gastheren zijn hondachtigen en mensen.

Er zijn nog zes andere soorten, soorten die alles aantasten, van vossen tot zeehonden, maar aangezien ze niet op mensen kunnen worden overgedragen — of niet zijn geregistreerd — gaan we ze hier niet noemen. Opgemerkt moet worden dat B. melitensis het meest zorgwekkende agens is, aangezien het volgens reeds geciteerde studies 98% van de brucellose veroorzaakt. De overige 2% wordt toegeschreven aan B. abortus.

Oorzaken van brucellose en overdracht

Brucellose is een zoönose. Dat wil zeggen dat het wordt overgedragen tussen dieren en mensen. Volgens de Centers for Disease Control and Prevention (CDC – Engelse link) zijn er meerdere infectieroutes. Hieronder vertellen we het in het kort.

1. Het consumeren van slecht behandelde producten

De consumptie van rauw, onvoldoende verhit vlees of ongepasteuriseerde zuivelproducten is een risicofactor voor het oplopen van de bacterie. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO – Engelse link) worden de meeste uitbraken van brucellose veroorzaakt door de consumptie van rauwe melk en onbehandelde verse kaas.

2. Door inademing

Om deze reden zijn werknemers in de veehouderij risicogroepen. De bacteriën kunnen direct worden ingeademd door in contact te komen met besmette dierlijke producten, zoals placenta’s, uitwerpselen, urine of foetussen. We hebben te maken met een methode van directe transmissie via de lucht.

3. Binnendringen via wonden en slijmvliezen

Naast de luchtwegen zijn ook open wonden of slijmvliezen – zoals het slijmvlies van de mond – een uitstekende toegangspoort voor Brucella-bacteriën. Om deze reden lopen de volgende groepen het meeste risico:

• Dierenartsen die met zieke dieren werken.
• Verpakkers van vleesproducten in fabrieken of lokale bedrijven.
• Werknemers in slachthuizen en vleesverwerkende fabrieken.
• Jagers.

Symptomen van brucellose

De Mayo Clinic (Engelse link) en andere reeds genoemde portalen helpen ons om het klinische beeld te onderscheiden. In het algemeen kunnen we stellen dat er vier presentatievormen zijn. Het kan worden aangetoond door zeer polymorfe klinische manifestaties, waarvan er vele asymptomatisch zijn:

• Asymptomatische vorm: het wordt veroorzaakt door de accidentele inoculatie van de bacteriën door vaccinmateriaal. Dat wil zeggen, het is typisch op veterinair gebied. Ondanks dat het niet ernstig is, kan de patiënt last hebben van gewrichtsproblemen, koorts, zwakte en vermoeidheid.
• Gelokaliseerde vormen: beïnvloeden een specifiek deel van het lichaam. Een voorbeeld hiervan is spondylitis. Dat wil zeggen zwelling van de wervels van de wervelkolom als gevolg van infectie.
• Bloedvergiftiging: de bacteriën komen in het bloed en verspreiden zich door de organen, dus we worden geconfronteerd met een ernstiger medische aandoening dan de vorige. De patiënt heeft hoge koorts, koude rillingen, hevig zweten en ernstige hoofdpijn. Lymfeklieren zwellen (adenopathie).
• Chronische vorm: alleen aanwezig bij patiënten die gedurende meer dan zes maanden een evolutie van de ziekte hebben vertoond.

Helaas heeft brucellose een zekere neiging om terug te vallen, dat wil zeggen om weer op te duiken na een schijnbare genezing. Bij sommige patiënten kan de ziekte jaren aanhouden, hoewel dit met de juiste behandeling niet zo gebruikelijk is. Zoals aangegeven door de MSDmanuals-portal (Spaanse link), vinden we onder de mogelijke complicaties van de ziekte subacute bacteriële endocarditis – infectie van het hartweefsel -, meningitis, encefalitis en osteomyelitis.

Diagnose en behandeling

De isolatie van Brucella spp. is de definitieve diagnostische methode. Om dit te doen, worden monsters van het bloed of beenmergvocht van de patiënt verkregen en op een vruchtbaar kweekmedium geplaatst. Kolonies worden meestal na 2-4 dagen waargenomen, de tijd die nodig is voor bevestiging.

Er zijn ook indirecte diagnostische methoden, zoals sero-agglutinatie en enzym-immunoassay, maar daar gaan we hier niet op in vanwege het uitzonderlijke karakter ervan.

Zodra de veroorzaker is bevestigd, moet de patiënt gedurende ten minste zes weken antibiotica gaan gebruiken. Enkele maanden na infectie kan een reeks niet-specifieke symptomen – vermoeidheid, gewrichtspijn of hoofdpijn – optreden. Bovendien zijn er geen betrouwbare serologische of klinische criteria die een volledige genezing bevestigen.

De voorkeursmiddelen (Spaanse link) zijn meestal doxycycline en rifampizine, oraal toegediend gedurende een periode van 6 tot 8 weken. Zwangere vrouwen en mensen met allergieën voor antibiotica of een aangetast immuunsysteem moeten hun arts op de hoogte stellen van hun toestand.

We worden hier geconfronteerd met een zeer niet-dodelijke ziekte, daar zoals we hebben kunnen lezen er minder dan 2% van de patiënten er gewoonlijk aan sterft. Toch kan de patiënt enkele maanden symptomen vertonen en is de kans op herbesmetting groter dan bij andere bacteriële ziekten.

Een pathologie met lage letaliteit

Zoals we in deze paragrafen hebben kunnen lezen, is brucellose een niet erg dodelijke ziekte, maar het kan heel moeilijk zijn om er vanaf te komen als de patiënt eenmaal is geïnfecteerd. Helaas is het een wijdverbreide zoönose in lage-inkomenslanden.

Het is duidelijk dat de beste preventie tegen deze pathologie sanitaire voorzieningen zijn, zowel voor gezondheidswerkers die in contact komen met vee als voor producten die daarvan zijn afgeleid. Door het pasteuriseren van zuivelproducten, het koken van vlees en het toepassen van speciale maatregelen bij dierenartsen en slachterijen wordt de kans op besmetting tot een minimum beperkt.