Verschillen tussen biologische, chronologische en psychologische tijd
Op 6 april 1922 sprak Albert Einstein, midden in een verhit debat met de filosoof Henri Bergson en voor de Franse Vereniging voor Wijsbegeerte, een van zijn meest opruiende zinnen uit: “De tijd van de filosoof bestaat niet, er is alleen psychologische tijd die verschilt van de fysische tijd.” Tijdsverloop is een zeer complex fenomeen, en vandaag zullen we het zien aan de hand van de verschillen tussen biologische, chronologische en psychologische tijd.
We hebben je al eens verteld over de verschillen tussen chronologische leeftijd en biologische leeftijd, dus vandaag gaan we een stap verder en vullen we wat we daar besproken hebben aan met de verschillen tussen biologische, chronologische en psychologische tijd. Natuurlijk gaan we op een oppervlakkige manier door deze concepten heen; complexe ideeën vereenvoudigen we zodat je ze gemakkelijk kunt assimileren.
Wat is biologische tijd?
Biologische tijd verwijst naar de aanpassing van het organisme aan de 24-uurs rotatiecycli van de planeet Aarde. Ook bekend als biologische klok, circadiane klok of circadiane oscillator.
Zoals de experts aangeven, wordt de biologische tijdspanne gereguleerd door de suprachiasmatische kern of nucleus suprachiasmaticus van de voorste hypothalamus. Dit commandocentrum synchroniseert de moleculair biologische klok die in de meeste cellen aanwezig is.
Inderdaad, bijna alle cellen in perifere weefsels hebben hun eigen interne klok. Deze klok is gekoppeld aan de slaap-waakcycli, die op hun beurt worden gecombineerd met de donker-lichtcycli.
Specialisten (Engelse link) wijzen er onder andere op dat deze ritmeschommelingen invloed hebben op de bloeddruk, de lichaamstemperatuur, de hormoonproductie en het aantal immuuncellen in het bloed.
Deze regulatie is niet alleen aanwezig bij de mens, maar ook bij dieren, bacteriën en planten. Kortom, de stofwisseling en het gedrag van het leven op aarde hebben zich aangepast aan de dag/nacht-cycli en hun rotatie (die ongeveer 24 uur duurt). Dankzij de interne biologische klok kun je het volgende doen:
- Je energiek en actief voelen in de ochtend en je slaperig en moe voelen in de nacht.
- Geen hongergevoel hebben terwijl je slaapt.
- Meer spierkracht hebben tijdens de middag.
- Automatische verhoging van de lichaamstemperatuur zodat de hersenen informatie kunnen verwerken.
De biologische tijd kan door een aantal factoren worden verstoord. Sommige gezondheidsproblemen zoals diabetes, hart- en vaatziekten en obesitas kunnen ervoor zorgen dat je de controle verliest. Ploegendienst, reizen door tijdzones, blindheid en binnenverlichting kunnen hetzelfde doen.
Kortom, de manier waarop je tijdsverloop interpreteert, wordt biologisch beïnvloed in je cellen. Op basis van circadiane ritmes verandert je lichaam bepaalde systemen waardoor je de hele dag basisactiviteiten kunt uitvoeren. Het is een evolutionair mechanisme dat zich heeft aangepast aan de rotatie van onze planeet.
Wat is chronologische tijd?
Onder chronologische tijd wordt de schijnbare voortgang van gebeurtenissen verstaan. Mensen hebben strategieën ontworpen om het te meten, zoals seconden, minuten en uren. Ook kalenders, getallen en klokken kunnen tot deze strategieën gerekend worden. Chronologische tijd is van bijzonder belang in natuurkunde en wiskunde.
Onze opvatting van tijdsverloop veranderde drastisch met de ideeën van Albert Einstein. Hij leerde ons dat tijdspanne relatief is, aangezien het kan vertragen of versnellen volgens de zwaartekracht (in heel eenvoudige bewoordingen). De beroemde tweelingparadox verklaart dit concept dat bekend staat als tijddilatatie.
De mens gebruikt chronologische tijd om praktisch alle aspecten van zijn leven te organiseren. Dit is de tijd die de mens heeft opgebouwd om een deel te besturen op basis van objectieve criteria.
Zo is er bijvoorbeeld de zogenaamde internationale atoomtijd. Momenteel komt één seconde overeen met 9.192.631.770 overgangen van het cesium-133-atoom bij een temperatuur van 0K.
Er zijn verschillende atoomklokken in de wereld, die periodiek aan het Bureau International de l’Heure (BIH) in Parijs de exacte tijd doorgeven om de internationale tijd te bepalen.
Kortom, en om de complexiteit te vereenvoudigen, is chronologische tijd het tijdsverloop dat je op je horloge kunt observeren en die wordt gebruikt om de verschillende activiteiten van het dagelijks leven te organiseren.
Wat is psychologische tijd?
Zoals de experts (Engelse link) aangeven, is tijdsverloop soms meer een constructie van de geest dan een weerspiegeling van een gevestigde chronometrische orde. De duur, het ritme en de volgorde van gebeurtenissen kunnen tussen mensen verschillend worden waargenomen.
Hoewel het onafhankelijk is van chronologische tijd, wijzen de onderzoekers erop (Engelse link) dat er een zekere overeenkomst is tussen de een en de ander.
Inderdaad, als er geen verband zou zijn tussen psychologische tijd en chronologische tijd, zou de interpretatie van de werkelijkheid onmogelijk zijn. Psychologische tijd wordt vaak gereguleerd door emoties.
Tijdsverloop kan bijvoorbeeld langzamer lijken als je je verveelt en sneller als je plezier hebt. Ook de plaats, de mensen om je heen, het weer en andere variabelen kunnen er invloed op hebben.
Het is een complexer fenomeen dan het lijkt
Tijdsverloop kan ook een subjectieve constructie zijn, hoewel dit niet impliceert dat er een totale loskoppeling is met de objectieve tijd.
Het wordt bepaald door de stemming en aanleg van mensen, en daarbij wordt ook rekening gehouden met externe prikkels. Tot nu toe is niet bekend hoe dit proces zich ontwikkelt, dus het is complexer dan wat we hier presenteren.
De verschillen tussen biologische en chronologische tijd zijn heel duidelijk geworden, evenals hoe deze opvattingen contrasteren met het idee van psychologische tijd. Ondanks de verschillen kan niet worden gezegd dat biologische, chronologische en psychologische tijd volledig los van elkaar staan.
Integendeel, ze zijn zo nauw met elkaar verweven dat tijdsverloop in het algemeen een ervaring is die door alle mensen wordt gedeeld. Dit is wat de interpretatie van een gedeelde realiteit mogelijk maakt.
- Copertaro A, Bracci M. Working against the biological clock: a review for the Occupational Physician. Ind Health. 2019;57(5):557-569.
- Ishida N, Kaneko M, Allada R. Biological clocks [published correction appears in Proc Natl Acad Sci U S A 2000 Aug 1;97(16):9347]. Proc Natl Acad Sci U S A. 1999;96(16):8819-8820.
- Zakay, D. Psychological time as information: The case of boredom. Frontiers in psychology. 2014; 917.
- Zakay, D. (2016). Psychological time. In Philosophy and psychology of time. Springer, Cham. 2016; 53-66.