De relatie tussen gaatjes en medicijnen
Het lijkt een contradictie, maar er zijn medicijnen die het ontstaan van gaatjes kunnen bevorderen. Dit is vooral belangrijk bij kinderen, die meer worden blootgesteld aan de consumptie van gezoete medicijnen. Bij volwassenen met chronische pathologieën moet echter ook rekening worden gehouden met deze situatie.
Naast het suikergehalte veranderen de medicijnen die in verband worden gebracht met gaatjes vaak de pH van speeksel en de hoeveelheid speekselproductie. Alle medicijnen kunnen bijwerkingen veroorzaken. De mond is er dus niet vrij van.
Daarom is het goed te verduidelijken dat we altijd werkzame stoffen moeten gebruiken die zijn voorgeschreven door een gezondheidsdeskundige. Op dezelfde manier moeten we de commerciële presentaties kopen in apotheken die daartoe bevoegd zijn.
Waarom kunnen medicijnen gaatjes bevorderen?
Geneesmiddelen hebben kenmerken die specifiek zijn voor het werkzame bestanddeel en andere die afhankelijk zijn van de hulpstoffen. Deze laatste zijn de additieven die het producerende laboratorium toevoegt zodat de formule stabiel, lekker van smaak en houdbaar is. Ook om de opname te verbeteren of de werking ervan te versnellen.
Hiermee rekening houdend, kunnen we zeggen dat er drie hoofdproblemen zijn achter de medicijnen die het meest worden geassocieerd met gaatjes in de tanden:
- Het suikergehalte. Vooral sucrose en fructose.
- Bijwerkingen die de speekselproductie veranderen.
- De pH of zuurgraad van de commerciële presentatie.
Suikers in kindersiropen
Suspensies die zijn ontworpen voor de smaak van kinderen bevatten meestal hoge concentraties suiker. Deze samenstelling bevordert (Spaanse link) de vorming van gaatjes.
Het cariogene potentieel van de sucrose en fructose die aan de formule zijn toegevoegd, is een substraat voor metabolisme door bacteriën in de mond. Dit leidt vervolgens tot demineralisatie van het glazuur.
In commerciële presentaties voor volwassenen komt het niet vaak voor dat er hoge suikerconcentraties zijn. Het kan echter geen kwaad om de samenstelling op het etiket te bekijken. Deze aanbeveling wordt belangrijk voor mensen die chronisch actieve ingrediënten gebruiken of die de neiging hebben om gaatjes te produceren vanwege de kenmerken van hun mondholte.
Xerostomie
Xerostomie houdt in dat iemand een een droge mond heeft. Het is een aandoening waarbij er minder speekselproductie is, wat de vochtigheid in de mond bepaalt.
Statistische gegevens geven aan (Engelse link) dat xerostomie een van de meest voorkomende orale bijwerkingen is bij mensen die medicijnen gebruiken. Hoewel de werkzame bestanddelen die dit effect veroorzaken bekend zijn, bemoeilijkt de huidige situatie van patiënten met meerdere pathologieën de detectie van de oorsprong, aangezien veel patiënten 3, 4 of zelfs 5 pillen per dag innemen.
Speeksel is een beschermende vloeistof voor de tanden. Het reinigt het oppervlak en heeft een antibacterieel vermogen dat de verspreiding van schadelijke micro-organismen in de mond beperkt. Daarom wordt de vermindering ervan geassocieerd met de ontwikkeling van cariës.
pH van het medicijn
Verschillende universitaire scripties hebben het effect van de endogene pH van geneesmiddelen op de productie van cariës geanalyseerd. We weten dus dat astma-inhalatoren een verandering in de zuurgraad van de mond veroorzaken (Spaanse link) en dat chemotherapie in staat is om de orale micro-omgeving overmatig te wijzigen, waardoor cariësprocessen worden versneld.
De zure omgeving in de mond bevordert de vorming van gaatjes. Wanneer de pH onder de 5 daalt, is het risico zeer hoog en wordt het beschouwd als een risicofactor voor de aandoening.
Chemotherapie presenteert dit effect bijvoorbeeld binnen de onvermijdelijkheid van de behandeling. De oncologische aanpak krijgt altijd voorrang. Met inhalatoren hebben we echter een andere situatie, omdat er alternatieven zijn om hun effect op astmatische kinderen en volwassenen die ze gebruiken te verminderen.
Enkele veelgebruikte medicijnen die gaatjes bevorderen
We gaan enkele vaak voorgeschreven medicijnen bespreken die het risico op gaatjes vergroten, hoewel de lijst langer is. Bij het voorschrijven van een van deze medicijnen moet de arts de patiënt instrueren om bepaalde maatregelen te nemen die de kans verkleinen dat het probleem zich voordoet.
Astma-inhalatoren
Uit meta-analyses is al gebleken (Engelse link) dat patiënten met astma een verhoogd risico op cariës hebben. Gedeeltelijk wordt dit verklaard door aandoeningen die in de mond worden gecreëerd door de ademhalingsveranderingen van de patiënt gedurende het hele leven. Maar er is ook een effect van de medicatie. Geïnhaleerde astmamedicijnen verlagen de pH van speeksel. Dit leidt tot een versnelde demineralisatie van het glazuur.
Op dezelfde manier blijven de deeltjes die worden geproduceerd om de suspensie in de lucht van de corticosteroïden te bereiken, aan de mond gehecht, zonder de luchtwegen te bereiken. Dit vergroot de lokale werking op tandvlees en tanden.
Uit een onderzoek uit 2020 (Engelse link) bleek dat adolescenten met astma verschillende effecten ondervonden van medicatie voor hun pathologie:
- Minder speekselvloed.
- Verlaagde pH in de mond.
- Verhoogde aanwezigheid van de bacterie S. mutans.
Anticonvulsiva
Kinderneurologen weten al lang (Engelse link) dat anticonvulsiva geneesmiddelen zijn die het risico op gaatjes vergroten. Deze actieve ingrediënten om aanvallen te verminderen, leiden tot een toename van het tandvlees.
Gingivale hyperplasie bedekt de kroon van de tanden te veel. Daar vinden de bacteriën een gunstige plek voor kolonisatie en voortplanting. Bacteriële plaque neemt toe en daarmee de mogelijkheid van gaatjes.
Antibiotica
Tetracyclines zijn gecontra-indiceerd bij kinderen jonger dan 8 jaar en bij zwangere vrouwen. Dit komt omdat ze een ernstig nadelig effect hebben op de botvorming, waarbij het weefsel van de tanden betrokken is.
In die zin zijn er casusrapporten (Engelse link) van mensen ouder dan 40 jaar die last hebben van duidelijke vlekken op hun tanden als gevolg van het gebruik van tetracyclines in de kindertijd. De veranderingen, afgezien van esthetiek, kunnen de vorming van gaatjes bevorderen, vanwege de verandering in de configuratie van het glazuur door het medicijn.
Elk antibioticum in hoge doses gedurende vele dagen veroorzaakt echter een verandering in de mondflora. Bepaalde bacteriën verdwijnen en de Candida- schimmel heeft de mogelijkheid zich te vermenigvuldigen. In deze context zou infectie door C. albicans een groot probleem vormen. Volgens een systematische review uit 2018 (Engelse link) hebben kinderen met orale candidiasis een 5 keer hoger risico op gaatjes dan de rest van de bevolking van dezelfde leeftijd.
Antidepressiva
Rapporten geven aan (Engelse link) dat het gebruik van antidepressiva gepaard gaat met een verhoogd risico op cariës. De situatie komt vaker voor bij patiënten die de tricyclische variant van antidepressiva gebruiken.
De verklaring ligt in het vaak voorkomende nadelige effect veroorzaakt door de vermindering van de speekselproductie. Op deze manier wordt een van de basismechanismen voor orale zelfreiniging geïnactiveerd.
Het is ook waar dat mensen met een zeer droge mond het symptoom proberen te verlichten met koele suikerhoudende dranken. Zo voegen ze een andere factor toe die resulteert in het demineralisatieproces van het glazuur.
Kunnen we door medicijnen veroorzaakte gaatjes voorkomen?
Er zijn enkele eenvoudige maatregelen die ons helpen het risico op gaatjes door medicijnen te verminderen:
- Poets de tanden na het innemen van de medicijnen. Dit vermindert de afzetting van suikers in de mond.
- Drink water. Het is belangrijk om goed gehydrateerd te zijn om xerostomie te voorkomen. Op dezelfde manier is het mogelijk om na inname van medicijnen te spoelen of gorgelen.
- Stel een dagschema op voor voedingen. Gebruik de medicijnen indien mogelijk niet ‘s nachts, vlak voor het slapengaan, aangezien er tijdens het slapen minder speeksel aanwezig is. Dit gebeurt natuurlijk als de dosering het toelaat en de arts het goedkeurt.
- Pas de reeds bewezen maatregelen toe om gaatjes te voorkomen. Minstens twee keer per dag poetsen, flossen, mondspoelen, de tong schrapen, een suikerarm dieet volgen en elke 6 maanden de tandarts bezoeken is essentieel, helemaal als we chronisch medicijnen gebruiken.
Dit zijn gemakkelijk toe te passen gewoonten die helpen de mondgezondheid te behouden. Als we daar een correct voorschrift van werkzame stoffen aan toevoegen, dan is het risico te beheersen.
- Agostini, B. A., Collares, K. F., Costa, F. D. S., Correa, M. B., & Demarco, F. F. (2019). The role of asthma in caries occurrence–meta-analysis and meta-regression. Journal of Asthma, 56(8), 841-852.
- Bairappan, S., & Puranik, M. P. (2020). Impact of asthma and its medication on salivary characteristics and oral health in adolescents: A cross‐sectional comparative study. Special Care in Dentistry, 40(3), 227-237.
- Bascones-Martínez, A., Muñoz-Corcuera, M., & Bascones-Ilundain, C. (2015). Reacciones adversas a medicamentos en la cavidad oral. Medicina clínica, 144(3), 126-131.
- Cabrera Ruiz, S. L. (2018). Influencia del efecto de uso de inhaladores orales en la variación del PH salival y caries dental en pacientes asmáticos de 5 a 11 años de edad en el Hospital Militar Central-Lima Octubre a Diciembre del 2017.
- Coutinho, L. S., Moraes, D. C., & de Jesus Campos, E. (2021). Potencial cariogênico e erosivo de xaropes infantis. Revista de Ciências Médicas e Biológicas, 20(4), 601-609.
- Daly, C. (2016). Oral and dental effects of antidepressants.
- Paz Fuentes, C. V. (2018). Prevalencia de Caries Dental, Variación del PH Salival y Flujo Salival en Pacientes con Cáncer Sometidos a Quimioterapia del Instituto Regional de Enfermedades Neoplásicas del Sur, Arequipa 2018.
- Rocha, R. S., Souza, M. Y., Ruano, V., & Bresciani, E. (2021). Conservative approach to treating severe tetracycline staining: a 12-month follow-up. General dentistry, 69(4), 41-44.
- Vollú, A. L., Castro, G. F., Barja-Fidalgo, F., & Fonseca-Gonçalves, A. (2019). Silver diamine fluoride to control severe early childhood caries in a child with epilepsy: a case report. Rev. Bras. Odontol, 76, e1195.
- Xiao, J., Huang, X., Alkhers, N., Alzamil, H., Alzoubi, S., Wu, T. T., … & Koo, H. (2018). Candida albicans and early childhood caries: a systematic review and meta-analysis. Caries research, 52(1-2), 102-112.