Passief-agressieve mensen: 9 eigenschappen en kenmerken
Doet dit concept een belletje rinkelen? Zoals we zullen zien, is het fundamentele kenmerk van passief-agressieve mensen een gedragspatroon van oppositie en passieve reacties op de eisen die uit de omgeving of van anderen komen.
Als we tot het uiterste van deze manier van zijn gaan, vinden we passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis, als zodanig vermeld in de DSM-IV-TR, maar niet meer in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).
Passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis is de vierde meest voorkomende stoornis, met een aanwezigheid bij poliklinische patiënten van 12,4%. Het bevindt zich na de narcistische (35,4%), de borderline (23%) en de theatrale (14%) persoonlijkheidsstoornissen.
Andrea Brandt, PhD in psychologie en auteur van het boek 8 Keys to Eliminate Passive-Aggressive Behavior, legt van haar kant uit dat “passieve agressie een manier is om boze gevoelens op een ogenschijnlijk niet-vijandige manier te uiten.” Dat wil zeggen, het zijn mensen die agressie toepassen als ze boos worden, maar op een heel subtiele en gemaskeerde manier, alsof ze er make-up op willen doen.
Communicatiestijlen
Voordat we ingaan op de eigenschappen van passief-agressieve mensen, gaan we uitleggen wat de drie soorten stijlen zijn die we kunnen gebruiken bij het communiceren. Dit zijn de volgende:
- Assertief: communiceren met respect voor de eigen rechten en die van anderen.
- Passief: anderen onze rechten laten schenden.
- Agressief: de rechten van anderen schenden.
Dus bij passief-agressieve mensen schommelt de stijl die ze aannemen bij het communiceren tussen passief en agressief, maar vaak op een gemaskeerde of subtiele manier. Daarnaast is er een afwisseling van verschillende gedragingen die de luisteraar of gesprekspartner in verwarring kunnen brengen en die ze niet begrijpen of ze worden aangevallen of wat er gebeurt.
“Denk als een wijs man, maar communiceer in de taal van het volk.”
-William Butler Yeats-
Passief-agressieve mensen: 9 eigenschappen en kenmerken
We hebben enkele eigenschappen en kenmerken van dit soort mensen verzameld. Ze verwijzen naar hun manier van handelen, denken, anderen aanvallen en zichzelf beschermen. De criteria voor het kiezen van deze kenmerken en niet van andere zijn vooral gebaseerd op de diagnostische punten van de passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis van de DSM-IV-TR. Laten we er meer over te weten komen!
1. Passieve weerstand
Een van de belangrijkste kenmerken van passief-agressieve mensen is een passieve weerstand om adequaat te presteren in hun sociale routine en in hun academische of werkomgeving. Hoe vertaalt zich dat? In kleine dagelijkse handelingen, zoals het gebruik van stilte om afstand te nemen van de ander en te doen alsof ze onzichtbaar zijn of door gecamoufleerde aanvallen door middel van taalgebruik (grappen).
2. Vijandigheid
Er is ook een zekere vijandigheid in deze mensen, wat zich vertaalt in prikkelbaarheid, humeurigheid en gemak van ruzie maken. Soms kan het heel subtiel zijn en wordt het gecamoufleerd door grappen of ironie.
In feite zijn ze meestal de ‘koningen van sarcasme’. Ze zeggen misschien niet direct dat iets hen dwarszit, maar kiezen ervoor om deze techniek te gebruiken om de ander aan te vallen. Vaak gaat onder al deze vijandigheid een gecamoufleerde woede schuil die de persoon door middel van taal naar buiten brengt.
3. Afwisseling van bedreigingen en spijt
Een ander centraal kenmerk van passief-agressieve mensen is deze afwisseling tussen vijandige bedreigingen en spijt. Dat wil zeggen, de persoon kan in elke situatie en snel van de ene staat naar de andere gaan.
4. Passief-agressieve mensen hebben de neiging tot beschuldigen
Het zijn mensen die de neiging hebben om anderen de schuld te geven en het slachtoffer te spelen, door hun karakteristieke communicatiestijl die vaak moeilijk te detecteren of te begrijpen is. Daarnaast kunnen ze wrok tonen en de ander laten weten, maar op een indirecte of gecamoufleerde manier.
“Hij die anderen de schuld geeft, heeft nog een lange weg te gaan. Hij die niemand de schuld geeft, is gearriveerd.”
-Anoniem-
5. Emotionele afhankelijkheid
Emotionele afhankelijkheid zou een ander kenmerk zijn van passief-agressieve mensen. Dat wil zeggen, hoewel het lijkt alsof ze niemand nodig hebben of anderen verachten, gaat er onder dit alles een meedogenloze emotionele afhankelijkheid schuil. Bovendien hebben ze ook de neiging zichzelf tot slachtoffer te maken en proberen ze anderen te laten geloven dat niemand hen begrijpt of dat niemand naar hen luistert.
6. Onbegrip
De passief-agressieve persoon klaagt dat niemand hem begrijpt, zoals we in het vorige punt zeiden. Hij doet het ook omdat hij zich door anderen veracht voelt.
“Mijn misverstand wordt verkeerd begrepen, wat ik niet eens begrijp als twijfel mijn verstand verblindt.”
-Laura Galo-
7. Uitingen van afgunst
Een andere karakteristieke eigenschap van deze mensen is dat ze jaloers en boos zijn op anderen, zogenaamd omdat ze meer geluk hebben dan zij (of dat voelen ze). Door jaloezie voelen deze mensen zich ellendig omdat ze niet iets hebben dat anderen wel hebben.
8. Manipulatie
Manipuleren is iemand opzettelijk beïnvloeden om een bepaald doel te bereiken. Passief-agressieve mensen kunnen hun toevlucht nemen tot manipulatie om te krijgen wat ze willen.
Hoe doen ze dat? Bijvoorbeeld door negatieve, defaitistische en uitdagende houdingen te combineren. Ze veinzen ook onverschilligheid, terwijl ze dat in werkelijkheid niet zo voelen.
“Als we mensen inspireren, zullen ze ons meer geven dan we vragen. Als we ze manipuleren, zullen ze ons precies geven waarvoor we hebben betaald.”
-Simon Sinek-
9. Openlijk klagen door passief-agressieve mensen
Tot slot zijn het mensen die openlijk klagen. Hun klachten zijn vaak overdreven en kunnen verwijzen naar pech hebben of niet verdienen wat hen overkomt.
Kenmerken versus passief-agressieve persoonlijkheidsstoornis
We hebben geprobeerd vast te leggen hoe een passief-agressieve persoon is, hoewel we niet mogen vergeten dat om een persoonlijkheidsstoornis te diagnosticeren moet worden voldaan aan de criteria die zijn gedefinieerd in de DSM-IV-TR. Bovendien moet er sprake zijn van aanzienlijke interferentie of ongemak in het leven van het individu.
In die zin zou het duidelijk moeten zijn dat we het hebben gehad over kenmerken van mensen met deze passief-agressieve neiging, niet van degenen met de vastgestelde stoornis. Het kennen van de eigenschappen kan ons helpen ze te begrijpen, maar ook om alert te zijn wanneer we met ze omgaan, aangezien hun gedragsstijl ons negatief kan beïnvloeden.
Het is ook zo dat we allemaal wel eens een periode kunnen meemaken waarin bepaalde persoonlijkheidskenmerken geaccentueerd worden. Wanneer dit een constant en onaangepast patroon of gewoonte wordt, is het belangrijk om onszelf te herzien en in therapie te gaan als we dat voelen en nodig hebben.
“Geestelijke gezondheid heeft veel aandacht nodig. Het is een groot taboe en dat moet onder ogen worden gezien en opgelost.”
-Adam Ant-
- American Psychiatric Association -APA- (2000). DSM-IV-TR. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4thEdition Reviewed). Washington, DC: Author.
- Belloch, A., Sandín, B. y Ramos, F. (2010). Manual de Psicopatología. Volumen II. Madrid: McGraw-Hill.