Wat zijn postbiotica?
De laatste jaren is de term ‘postbiotisch’ populair geworden in omgevingen die welzijn en gezondheid bevorderen. Ze (Engelse link) worden door wetenschappers ook wel paraprobiotica, niet-levensvatbare probiotica, door warmte geïnactiveerde probiotica of fantoombiotica genoemd. Hoe het ook zij, postbiotica zijn bioactieve verbindingen of levenloze micro-organismen die je gezondheidsvoordelen bieden.
Je bent waarschijnlijk al bekend met de termen probiotisch (levende micro-organismen cruciaal voor de spijsvertering en homeostase) en prebiotisch (voeding voor probiotica die hun ontwikkeling bevorderen). Postbiotica zijn niets anders dan de verbindingen die ontstaan wanneer genoemde micro-organismen zich voeden met bepaalde verbindingen. Het proces is complex, maar we vatten het hieronder samen.
Kenmerken van postbiotica
De International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics (ISAPP) definieerde (Engelse link) postbiotica in 2021 als ‘een preparaat van levenloze micro-organismen of hun componenten die de gastheer een gezondheidsvoordeel opleveren’. In die zin zijn ze samengesteld uit niet-levende microbiële biomassa, of het nu gaat om complete microbiële cellen of cellulaire componenten.
Het is al tientallen jaren bekend dat geïnactiveerde micro-organismen de gezondheid van het organisme aantasten. Pas bij de onderzoeken van de afgelopen jaren werd echter de reikwijdte hiervan begrepen. Om deze reden is de term postbiotisch de laatste tijd populair geworden. Samen met probiotica en prebiotica worden ze nu beschouwd als onderdeel van iemands microbioom.
In je lichaam leven miljarden micro-organismen. Deze vormen een bijna perfecte balans en ieder mens heeft een totaal ander microbioom. Een mismatch in dit microbioom (dysbiose) kan onder andere leiden tot allergische processen, auto-immuunziekten en sommige psychiatrische stoornissen.
De onderlinge afhankelijkheidsrelatie tussen het organisme en zijn microbioom wordt geconsolideerd rond de leeftijd van 3 jaar. De wijze van bevalling, het microbioom van de moeder, stress, het soort voedsel dat de moeder consumeert en het dieet beïnvloeden het type microbioom van elke persoon. Experts (Engelse link) wijzen erop dat er momenteel drie manieren zijn om dit microbioom te veranderen: via prebiotica, probiotica en postbiotica.
Gezondheidsvoordelen van postbiotica
De voordelen van postbiotica kunnen zowel direct als indirect zijn. Bacteriën en schimmels zijn degenen die deze voordelen voornamelijk genereren, terwijl virussen buiten deze classificatie blijven. Dit komt omdat virussen, inclusief bacteriofagen, door de medische gemeenschap niet als levende micro-organismen worden beschouwd. Ze voldoen dus niet aan de bovenstaande internationale definitie.
Voordat we de voordelen opsommen, is het goed om te weten dat postbiotica anders zijn dan symbiotica. Symbiotica zijn de combinatie van prebiotica en probiotica, en hoewel ze ook voordelen voor het lichaam melden, is het een andere categorie. Tot nu toe zijn er alleen positieve effecten van gevonden, en men gelooft dat deze identiek zijn aan die van probiotica (met de uitzondering dat hun inname veiliger is).
Bij sommige mensen leidt de inname van probiotica inderdaad tot bepaalde bijwerkingen zoals een opgeblazen gevoel, gasvorming, diarree, buikpijn en zelfs geestelijke verwarring.
Kunstmatige processen in laboratoria (hitte, hoge druk, blootstelling aan zuurstof, enzovoort) kunnen leiden tot postbiotica. Deze worden nu ook verkocht en in sommige voedingsmiddelen verwerkt. We laten je nu enkele voordelen zien volgens het bewijs (Engelse link).
- Immunomodulerende effecten.
- Anti-tumor effecten.
- Infectie preventie.
- Anti-atherosclerotische effecten.
- Autofagie (opruimen van organellen en beschadigde eiwitten).
- Versnelde wondgenezing.
Hoe de productie van postbiotica stimuleren?
Daarom beschouwen experts ze (Engelse link) als een essentieel onderdeel van de vroege kinderjaren en volwassenheid. We herhalen dat het lichaam op natuurlijke wijze postbiotica aanmaakt, waarbij altijd rekening wordt gehouden met de variabelen die we al hebben genoemd (stress, voeding en andere). Net als prebiotica of probiotica kunnen ze worden verkregen via supplementen en functionele voeding.
Desondanks, en alvorens de inname van supplementen te overwegen, is het ideaal om een beroep te doen op natuurlijke methoden om de productie ervan te stimuleren. Dat wil zeggen, een dieet dat rijk is aan vezels, peulvruchten, fruit, granen en groenten, regelmatige lichaamsbeweging en minder stress. Raadpleeg in ieder geval een specialist voordat je een supplementinname in je dieet opneemt.
Laatste gedachten
Hoewel het waar is dat postbiotica al tientallen jaren worden bestudeerd, valt er nog veel over te leren. In sommige media wordt beweerd dat ze weinig meer zijn dan de fontein van de jeugd of het levenselixer, waardoor hun voordelen verkeerd worden voorgesteld.
Bovendien is het niet bekend dat het microbioom van een gezond persoon er genoeg van produceert om de voordelen te bieden die eraan worden toegeschreven.
Postbiotica spelen een cruciale rol in de gezondheid, maar net als andere stoffen zoals vitaminen, kun je ze binnenkrijgen zonder je toevlucht te hoeven nemen tot supplementen. Er wordt nog steeds onderzoek naar gedaan en we zullen de komende decennia waarschijnlijk veel meer te weten komen over hun interactie met het lichaam.
- Homayouni Rad A, Aghebati Maleki L, Samadi Kafil H, Fathi Zavoshti H, Abbasi A. Postbiotics as novel health-promoting ingredients in functional foods. Health Promot Perspect. 2020;10(1):3-4. Published 2020 Jan 28.
- Salminen, S., Collado, M. C., Endo, A., Hill, C., Lebeer, S., Quigley, E. M., … & Vinderola, G. The International Scientific Association of Probiotics and Prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of postbiotics. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology. 2021; 18(9): 649-667.
- Vinderola G, Sanders ME, Salminen S. The Concept of Postbiotics. Foods. 2022 Apr 8;11(8):1077.
- Wegh CAM, Geerlings SY, Knol J, Roeselers G, Belzer C. Postbiotics and Their Potential Applications in Early Life Nutrition and Beyond. Int J Mol Sci. 2019;20(19):4673. Published 2019 Sep 20.
- Żółkiewicz J, Marzec A, Ruszczyński M, Feleszko W. Postbiotics-A Step Beyond Pre- and Probiotics. Nutrients. 2020;12(8):2189. Published 2020 Jul 23.