Kleptomanie: symptomen, oorzaken en behandeling
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is kleptomanie een neiging tot pathologische diefstal, een stoornis waarbij herhaaldelijk geen weerstand wordt geboden aan de drang om voorwerpen te stelen die niet zijn verworven voor persoonlijk gebruik of geldelijk gewin.
Het is een zeldzame aandoening. Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) is de prevalentie in de algemene bevolking 0,3 tot 0,6%. Aan de andere kant lijdt tussen de 4 en 24% van de mensen die zijn gearresteerd voor winkeldiefstal en warenhuizen aan kleptomanie.
Het kan echter ondergediagnosticeerd zijn, aangezien maar weinig mensen uit schaamte naar therapie gaan en vele anderen worden gearresteerd. Wat weten we nog meer over de stoornis? Hoe manifesteert het zich, waarom verschijnt het en hoe kan het worden behandeld? Ontdek hier meer!
Wat is kleptomanie?
Kleptomanie is een impulscontrole stoornis die wordt gekenmerkt door een terugkerend onvermogen om weerstand te bieden aan de drang om voorwerpen te stelen die de persoon niet nodig heeft of die geen waarde hebben. Met andere woorden, het is een soort verslaving aan stelen
Het is een zeldzame aandoening, maar het kan ernstig worden als het niet wordt behandeld. Het veroorzaakt namelijk emotioneel leed bij de persoon die eraan lijdt en bij zijn dierbaren. Daarnaast kan het ook leiden tot juridische gevolgen. Aan de andere kant dragen veel mensen die aan kleptomanie lijden hun probleem in het geheim.
Stoornis in de impulsbeheersing
In de DSM-5 wordt kleptomanie beschouwd als een ‘destructieve, impulscontrole- en gedragsstoornis’, samen met een gedragsstoornis die begint bij de adolescentie. Als we het hebben over een stoornis in de impulsbeheersing, hebben we het over zelfbeheersing, zowel emotioneel als gedragsmatig.
Zo voelt de persoon met kleptomanie een onstuitbare impuls om te stelen of grote moeite om die verleiding te weerstaan. De acties van deze aandoeningen zijn vaak buitensporig of schadelijk, hetzij voor zichzelf of voor anderen.
Een variant van OCS?
Sommige experts hebben een verband gesuggereerd tussen kleptomanie en obsessief-compulsieve stoornis (OCS), aangezien de angst die deze mensen voelen, wordt verlicht door het stelen, net zoals de dwanghandelingen van de andere aandoening dat zouden zijn. De diefstal zou dus als een negatieve bekrachtiging werken, door dat onaangename of angstige gevoel te verminderen of weg te nemen.
Er is zelfs gesuggereerd dat kleptomanie een variant van OCS zou kunnen zijn en dat het zou kunnen worden geclassificeerd als een obsessief-compulsieve spectrumstoornis. Deze hypothese is echter nog niet bewezen en wordt momenteel beschouwd als een destructieve stoornis van impulsbeheersing en gedrag in de DSM-5.
Symptomen van kleptomanie
Wat zijn de symptomen van kleptomanie? Over het algemeen komt het volgende naar voren.
Impulsieve diefstal
Het belangrijkste kenmerk van kleptomanen dat hen onderscheidt van reguliere winkeldieven of winkeldieven, is dat ze niet stelen voor persoonlijk gewin. In feite is het meeste van wat ze stelen waardeloos. Op deze manier doen kleptomanen het omdat ze een onstuitbare impuls voelen.
Spontane voorvallen
Diefstallen vinden spontaan plaats. Dat wil zeggen, ze zijn meestal niet met voorbedachten rade of gepland. Bovendien voert de persoon ze alleen uit, zonder hulp of medewerking van anderen.
Diefstal op openbare plaatsen
Het zijn mensen die meestal stelen in openbare plaatsen, zoals winkels of supermarkten. Er zijn er zelfs die het kunnen bij de dokter, de tandarts en zelfs bij vrienden of kennissen.
Artikelen met een lage waarde
Items gestolen door kleptomanen zijn meestal van weinig waarde of het zijn dingen die de persoon niet nodig heeft. Dat wil zeggen, ze stelen niet voor plezier of noodzaak of om geld te verdienen, maar omdat ze het gevoel hebben dat ze er niet omheen kunnen.
Verhulling
Er zijn twee soorten verhulling bij kleptomanie. Enerzijds worden gestolen spullen verborgen en nooit gebruikt. Aan de andere kant, zoals we al eerder zeiden, heeft de persoon de neiging om zijn probleem te verbergen uit angst of schaamte.
Merkwaardig genoeg geven veel kleptomanen de voorwerpen die ze stelen zelfs weg aan vrienden of familieleden. Ze kunnen ze ook in het geheim terugbrengen naar waar ze zijn gestolen.
Oscillatie van impulsen
De drang om te stelen kan op een of ander moment meer of minder intens zijn of seizoensgebonden verdwijnen. Met andere woorden, de onstuitbare impuls evolueert in de loop van de tijd en kan pieken in de stoornis veroorzaken die verband kunnen houden met de stemming of persoonlijke situatie van de persoon met kleptomanie.
Oorzaken van kleptomanie
Waarom verschijnt kleptomanie? Volgens de Mayo Clinic (Spaanse link) begint kleptomanie meestal in de adolescentie of vroege volwassenheid, hoewel het later kan beginnen (beginnend in de late of middelbare volwassenheid). Ongeveer twee derde van de mensen met deze aandoening is vrouw. De bijbehorende risicofactoren zijn van verschillende typen:
- Familiegeschiedenis: het hebben van een familielid in de eerste graad met kleptomanie (een moeder of broer of zus), evenals een obsessief-compulsieve stoornis, alcohol- of andere stoornis in het gebruik van middelen, kan het risico op kleptomanie vergroten.
- Een andere psychische aandoening hebben: mensen met kleptomanie hebben vaak een andere onderliggende psychische aandoening (bipolaire stoornis, angststoornis, eetstoornis).
- Lijden aan hoofdletsel: degenen die de frontale kwab hebben beschadigd en daardoor het vermogen tot gedragsremming beïnvloeden, zijn in verband gebracht met het verschijnen van kleptomanie.
- Neurochemische veranderingen: op dopaminerge, serotonerge en endogene opioïde niveaus.
- Betrokken hersenstructuren: een mogelijke betrokkenheid van de nucleus accumbens wordt ook gepostuleerd, deze structuur houdt verband met andere verslavingen.
Andere mogelijke oorzaken: persoonlijkheid en stemming
Aan de andere kant kan er een biologische aanleg zijn of een aanleg die is geleerd van ouderlijke modellen. Ook in persoonlijkheidsstructuren van het paranoïde, schizoïde en borderline spectrum is een hoger risico op kleptomanie gevonden.
Zeer impulsieve mensen lopen ook een groter risico om het te manifesteren, evenals mensen met weinig tolerantie voor uitgestelde bevrediging, met een hoge gevoeligheid voor beloningen en met een angstige neiging. Het hebben van een stemmingsstoornis, zoals bipolair of depressief, kan ook in verband worden gebracht.
Behandeling van kleptomanie
Kleptomanie is een aandoening die behandeling vereist, vooral als deze het leven van het individu verstoort. Het ideaal is een gecombineerde aanpak die psychologische en farmacologische interventie omvat.
Psychologische therapie voor kleptomanie
Op psychologisch vlak wordt vaak gebruik gemaakt van systematische desensibilisatie (SD). Hierdoor wordt de patiënt blootgesteld aan angstopwekkende situaties met als doel deze het hoofd te bieden zonder ongepast gedrag te vertonen. Dit alles met behulp van ontspanningstechnieken die een staat van kalmte bevorderen die onverenigbaar is met angst.
Het probeert ook het aanleren van alternatief gedrag voor diefstal te bevorderen. Een andere psychologische optie is exposure met responspreventie, een therapie die ook wordt toegepast bij aandoeningen waarbij de impulsbeheersing is aangetast.
Psycho-educatie is ook nuttig, vooral zodat de patiënt begrijpt wat er met hem gebeurt en hoe we hem kunnen helpen (het wordt ook aangeboden aan familie en vrienden van de patiënt). Tot slot wordt acceptatie- en commitment-therapie als een effectief alternatief beschouwd.
Therapie met medicijnen
Op farmacologisch niveau is aangetoond dat selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) effectief zijn bij kleptomanie, in ieder geval om de symptomen samen met psychologische therapie te helpen verlichten. SSRI’s worden ook gebruikt in gevallen van OCS, vooral fluoxetine en fluvoxamine.
De genoemde medicijnen zouden de voorkeur hebben, hoewel stemmingsstabilisatoren, anticonvulsiva of zelfs medicijnen tegen alcoholisme, zoals naltrexon, ook worden gebruikt. Als we echter last hebben van kleptomanie of iemand kennen die er last van heeft, kunnen we het beste naar een gespecialiseerde professional gaan die ons kan helpen.
- American Psychiatric Association -APA- (2014). DSM-5. Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales. Madrid. Panamericana.
- Belloch, A., Sandín, B. y Ramos, F. (2010). Manual de Psicopatología. Volumen II. Madrid: McGraw-Hill.
- Dannon, P. y Berman, G. (2013) Cleptomanía: un trastorno del control de los impulsos o una conducta adictiva. Salud i Ciencia 19(6):540-5.
- Goldman, M.J. (1991). Kleptomania making sense of nonsensical. Am J Psychiatry, 148: 986-996.
- Madden, G.J.; Bickel, W.K. (2010). Impulsivity: The Behavioral and Neurological Science of Discounting. Washington, DC: American Psychological Association.
- Pérez, M., Fernández, J.R., Fernández, C. y Amigo, I. (2010). Guía de tratamientos psicológicos eficaces I y II. Madrid: Pirámide.
