Wat zijn oestrogenen en hoe worden ze geproduceerd?

Oestrogeen is een uiterst belangrijk hormoon voor de ontwikkeling van vrouwen, maar de laatste jaren zijn behandelingen op basis van oestrogeen in de belangstelling komen te staan. Ontdek waarom.

Geschreven en geverifieerd door el biólogo Samuel Antonio Sánchez Amador.

Laatste update: 16 mei, 2023

Oestrogenen zijn hormonen die de groei, differentiatie en functie van de organen van het voortplantingssysteem, zoals de borsten, baarmoeder en eierstokken, beïnvloeden. Ze tasten ook niet-reproductieve weefsels aan, zoals die in het cardiovasculaire, skeletale en zenuwstelsel.

Hormonen – meestal eiwitten – zijn actief in zeer kleine hoeveelheden en concentraties en beïnvloeden cascade het functioneren en de reacties van andere cellen. Hoewel het misschien niet zo lijkt, bepalen ze ons leven veel meer dan we in eerste instantie zouden denken.

Wat is een hormoon?

Volgens de National Library of Medicine van de Verenigde Staten (Engelse link) zijn hormonen de boodschappers van het lichaam van levende wezens. Deze organische moleculen reizen door de bloedbaan naar verschillende delen van het lichaam. Ze worden gedefinieerd door de volgende kenmerken:

1. Ze zijn betrokken bij de stofwisseling.
2. Ze komen vrij in de celruimte.
3. Hormonen reizen door de bloedbaan naar het doelorgaan dat receptoren voor hen bevat.
4. Ze beïnvloeden weefsels die mogelijk ver van het punt van oorsprong verwijderd zijn.
5. Het effect is recht evenredig met de concentratie.
6. Ongeacht hun concentratie moet de receptor die met hen werkt correct functioneren.

De endocriene klieren, die speciale celassociaties zijn, zijn verantwoordelijk voor het synthetiseren en afscheiden van hormonen. De belangrijkste zijn de schildklier, de hypofyse, de pijnappelklier, de thymus, de bijnieren en de pancreas. Ze zijn allemaal opgenomen in het endocriene systeem.

Meer dan 30 soorten hormonen beheersen de fysiologische processen van de mens.

Wat zijn oestrogenen?

In grote lijnen kunnen deze organische moleculen worden gedefinieerd als vrouwelijke steroïde geslachtshormonen die worden geproduceerd in de eierstokken en de placenta tijdens de zwangerschap en, in mindere mate, in de bijnieren.

Vanuit chemisch oogpunt zijn ze afgeleid van cholesterol, een lipide dat voorkomt in de celmembranen van eukaryoten, de lichaamsweefsels van alle dieren en het bloedplasma van gewervelde dieren. Ondanks zijn negatieve sociale connotaties is cholesterol essentieel voor de menselijke fysiologie.

Opgemerkt moet worden dat bepaalde oestrogenen op hun beurt afkomstig zijn van androgenen, dat wil zeggen van de mannelijke geslachtshormonen. We hebben drie verschillende typen gevonden, die we in de volgende regels zullen samenvatten.

1. Oestron

Dit hormoon wordt gesynthetiseerd in de eierstok en in vetweefsel uit progesteron. Oestron, zoals we hieronder zullen zien, is het minst overvloedige oestrogeen in het vrouwelijk lichaam, omdat het vooral aanwezig is bij postmenopauzale vrouwen.

Ook wel E1 genoemd, wijzen bovengenoemde bronnen erop dat dit het hormoon is dat wordt aangemaakt na de menopauze. Oestron of estron kan worden omgezet in oestronsulfaat, een opslagmolecuul dat onder bepaalde omstandigheden kan worden omgezet in de meest actieve vorm: oestradiol.

2. Oestradiol

Oestradiol, E2 genaamd, is het overheersende oestrogeen gedurende het hele leven van vruchtbare vrouwen en wordt verkregen uit testosteron, het mannelijke hormoon bij uitstek. Volgens de Complutense Universiteit van Madrid (Spaane link) en andere medische portalen heeft oestradiol verschillende functies:

• Het speelt een fundamentele rol in de puberteit van vrouwen, omdat het de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken mogelijk maakt: borsten verschijnen, de baarmoeder, eierstokken en eileiders worden groter en schaamhaar verschijnt. Het bevordert ook de afscheiding van vaginaal slijm, essentieel voor bescherming tegen ziekteverwekkers.
• Het veroorzaakt een toename van de verdikking van het endometrium om het voor te bereiden op een toekomstige zwangerschap.
• Verhoogt het libido.
• Neemt deel aan het vetmetabolisme.
• Het bevordert de verdeling van vet typisch voor het vrouwelijk geslacht, dat wil zeggen een grotere ophoping in de heupen, dijen en borsten.
• Helpt calcium in de botten te fixeren, wat ze beschermt tegen breuken.

Om de zaken in perspectief te plaatsen, zullen we zeggen dat oestradiol 10 keer krachtiger is dan oestron en ongeveer 80 keer krachtiger dan oestriol. Om deze reden wordt het beschouwd als het belangrijkste oestrogeen van allemaal.

Opgemerkt moet worden dat, hoewel het misschien niet zo lijkt, oestradiol ook een rol speelt bij het mannelijk geslacht. Volgens studies (Spaanse link) wordt dit oestrogeen geproduceerd in de Sertoli-cellen van de testikels met als functie het voorkomen van apoptose (dood) van zaadcellen.

Mannen met genetische aandoeningen in de geslachtschromosomen kunnen atypische oestradiolspiegels in hun bloed hebben.

3. Oestriol

Oestriol is een metaboliet van oestradiol. Bekend als E3 is het oestrogeen dat tijdens de zwangerschap toeneemt. De bloedspiegels van dit hormoon geven dus de toestand van de placenta en de foetus tijdens het draagproces aan.

Afgezien van deze duidelijke functie, is het interessant om te weten dat oestriol volgens de Mayo Clinic (Spaanse link) wordt onderzocht als een mogelijke behandeling voor multiple sclerose. Vrouwen met deze pathologie bleken tijdens het derde trimester een veel lagere mate van terugval van symptomen te hebben.

Bovendien hebben niet-zwangere vrouwen die met oestriol werden behandeld in klinische onderzoeken het aantal opgelopen hersenletsel aanzienlijk verlaagd. Hoewel dit medicijn nog niet is goedgekeurd, is het vooronderzoek zeker veelbelovend.

Een vrouw scheidt 1000 keer meer oestriol uit als ze zwanger is dan wanneer ze niet zwanger is.

Oestrogenen in de klinische wereld

We kunnen dus samenvatten dat oestrogenen soorten hormonen zijn die door het lichaam worden geproduceerd en die onder andere helpen bij het ontwikkelen en behouden van vrouwelijke kenmerken en de vorming van lange botten, zoals aangegeven door het National Cancer Institute (Spaanse link).

Toch kunnen oestrogenen ook in laboratoriumomstandigheden worden geproduceerd, omdat ze worden gebruikt als middelen bij de behandeling van symptomen tegen de menopauze, osteoporose, menstruatiestoornissen en andere aandoeningen.

1. De oestrogeentest

Zoals aangegeven door de National Library of Medicine van de Verenigde Staten (Spaanse link), zijn oestrogeentesten noodzakelijk voor de volgende gebeurtenissen:

• De reden ontdekken voor vroege of late puberteit bij meisjes en bij jongens die op het punt staan de adolescentie in te gaan.
• Diagnose van menstruatieproblemen.
• De oorzaak ontdekken van onvruchtbaarheid bij vrouwen.
• Onvruchtbaarheid monitoren en menopauzebehandelingen.
• Tumoren vinden die overproductie van oestrogeen stimuleren.
• Diagnose van bepaalde defecten van de foetus tijdens de zwangerschap.
• Risicovolle zwangerschappen in de gaten houden met de oestrioltest.

Over het algemeen is de methode om het te verkrijgen meestal eenvoudig, aangezien de hoeveelheid oestrogenen wordt gekwantificeerd door middel van een bloed- of urinetest. Sommige professionals kiezen er zelfs voor om de patiënt een oestrogeenmeting thuis voor te schrijven, wat wordt gedaan met een kit die speeksel analyseert.

2. Klinische tekenen van laag en hoog oestrogeen bij vrouwen

Het Hormone Health Network (Spaanse link) stelt ons informatie ter beschikking over de effecten van oestrogeenfluctuaties bij zowel mannen als vrouwen. We zullen enkele van de meest relevante klinische symptomen beschrijven die worden veroorzaakt door dit type onaangepastheid.

Bij vrouwen kunnen lage oestrogeenspiegels zich vertalen in minder frequente of gestopte menstruaties, opvliegers, slaapproblemen, vaginale droogheid, weinig zin in seks, een slechter humeur en een droge huid. Sommigen kunnen ook premenstruele migraine ervaren.

Aan de andere kant veroorzaken te hoge oestrogeenspiegels het tegenovergestelde: gewichtstoename, buitensporig overvloedige menstruaties, verergering van het premenstrueel syndroom, fibrocystische borsten, vleesbomen in de baarmoeder en gevoelens van angst of depressie.

3. Klinische tekenen van laag en hoog oestrogeen bij mannen

De effecten van oestrogenen bij mannen zijn niet zo duidelijk, omdat ze niet zo’n zichtbare en relevante rol voor hen spelen. Een man met abnormaal lage oestrogeenspiegels kan overtollig buikvet en een laag seksueel verlangen hebben.

Een man met te veel oestrogeen in zijn bloed zal daarentegen aanzienlijke borstvergroting (gynaecomastie), slechte erecties of onvruchtbaarheid ervaren.

Pas op voor behandelingen met oestrogenen!

Zoals we eerder hebben gezegd, worden oestrogenen ook gebruikt als medicijnen om de effecten van de menopauze en de menstruatiecyclus van vrouwen te moduleren. Deze praktijk is de afgelopen jaren onder de loep genomen, omdat er aanwijzingen zijn dat sommige van deze behandelingen het ontstaan van bepaalde soorten kanker kunnen bevorderen.

Volgens de American Cancer Society (Spaanse link) is oestrogeen-progestageentherapie gekoppeld aan een verhoogd risico op sommige vormen van borstkanker. Bovendien, hoe langer de behandeling wordt verlengd, hoe groter de risico’s.

Dezelfde bron informeert ons dat 8 op de 10.000 vrouwen die dit type behandeling krijgen, borstkanker krijgen. Hoewel het een vrij laag cijfer is, is het zeker niet te verwaarlozen en mag het ook niet worden genegeerd.

Eierstokkanker is een gevoeliger onderwerp, want hoewel het erop lijkt dat vrouwen met oestrogeenbehandelingen er meer last van hebben, is het bewijs niet sterk om dit te kunnen bevestigen. Toch blijft dit type behandeling gericht en zijn de voorlopige bewijzen helemaal niet gunstig.

Oestrogenen: een wereld van licht maar die ook overschaduwd wordt

Zoals we hebben kunnen lezen, zijn oestrogenen noodzakelijke hormonen voor de ontwikkeling van levende wezens, vooral als we onze aandacht richten op het vrouwelijk geslacht. Van de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken tot botversterking en vetmetabolisme, deze moleculen hebben vele belangrijke functies.

Helaas wordt oestrogeentherapie steeds meer in twijfel getrokken door de hedendaagse geneeskunde. Dit komt omdat meerdere bewijsstukken aangeven dat ze verband kunnen houden met het optreden van bepaalde kankerverwekkende processen.