Waarom word je duizelig als je opstaat?
Duizeligheid bij het opstaan wordt als normaal beschouwd. Het wordt gekenmerkt door een lichte duizeligheid, wazig zien en lichte onvastheid. De tekenen duren slechts 1-2 seconden en zijn slechts incidenteel. Soms kan duizeligheid bij het opstaan echter wijzen op een groter probleem. Waarom word je duizelig als je opstaat?
Over het algemeen komt dit soort duizeligheid vaker voor bij mensen ouder dan 65 jaar. Hoewel het zich ook kan manifesteren bij jongeren en volwassenen. Zoals we straks zullen zien, worden de meeste episodes verklaard door een daling van de bloeddruk, die wordt veroorzaakt door een snelle verandering van houding. We leren je alles wat je moet weten.
Duizelig als je opstaat: oorzaken
Zoals de experts (Engelse link) aangeven, verklaren veranderingen in lichaamshouding de meeste episodes van duizeligheid. Over het algemeen treedt bijna alle duizeligheid op wanneer er niet genoeg bloed de hersenen bereikt. Dit kan worden veroorzaakt door natuurlijke oorzaken of door onderliggende aandoeningen. We laten je zo achter met de belangrijkste oorzaken van duizeligheid bij het opstaan.
1. Orthostatische hypotensie
Onderzoekers (Engelse link) beschouwen orthostatische hypertensie als een 20 mmHg daling van de systolische bloeddruk of 10 mmHg daling van de diastolische bloeddruk in een periode van 3 minuten na het opstaan. Naar schatting (Engelse link) lijdt tot 30% van de oudere mensen aan deze episodes, hoewel ze zich ook bij jongere mensen kunnen manifesteren.
De verklaring is heel eenvoudig: als iemand plotseling opstaat, zorgt de zwaartekracht ervoor dat het bloed zich ophoopt in het bovenste deel van het lichaam. Een decompensatie van de druk wordt dan door het hele organisme gegenereerd, wat een val veroorzaakt. Langzaam opstaan, inzetten op een uitgebalanceerd dieet en veel water drinken zijn enkele manieren om dit tegen te gaan.
2. Duizelig als je opstaat door uitdroging
Uitdroging is een complexer fenomeen dan gedacht. Het wordt gekenmerkt door verschillende symptomen, waaronder zwakte, hoofdpijn, duizeligheid en duizeligheid. Het is niet nodig dat de patiënt wordt blootgesteld aan ernstige uitdrogingsepisodes om duizeligheid te ontwikkelen, dus milde episodes kunnen duizeligheid veroorzaken bij het opstaan.
Overdag onvoldoende drinken, langdurige blootstelling aan de zon, intensieve lichaamsbeweging en vochtverlies zijn slechts enkele van de kanalen waardoor milde uitdroging zich kan manifesteren. Overdag veel drinken, fysieke activiteit vermijden bij warm weer, rusten na het sporten en voldoende slapen is een manier om dit te voorkomen.
3. Inname van sommige medicijnen
Volgens het bewijs (Engelse link) is tot 23% van de duizeligheid gerelateerd aan medicijnen, vooral bij ouderen (die waarschijnlijk een permanente behandeling ondergaan). Vergeet niet dat alle medicijnen bijwerkingen kunnen veroorzaken, enkele van de meest voorkomende zijn de volgende:
- Pijn in de maag.
- Droge mond.
- Slaperigheid.
- Meer zweten of een warm gevoel.
- Huiduitslag
- Snelle hartritmes.
- Duizeligheid.
Als je onlangs met een medicamenteuze behandeling bent begonnen, is dit waarschijnlijk de katalysator voor duizeligheid als je opstaat. Reacties variëren van patiënt tot patiënt en kunnen zeer mild (vaker) of ernstig (minder vaak) zijn. Medicijnen voor hoge bloeddruk en depressie kunnen ook veel episodes verklaren.
4. Duizelig als je opstaat door hartziekte
Hartklepaandoeningen, bradycardie en hartfalen (onder andere) kunnen duizeligheid, flauwvallen en zwakte veroorzaken. Duizeligheid bij het opstaan komt zelfs heel vaak voor bij hartaandoeningen en kan al dan niet gepaard gaan met andere symptomen zoals pijn op de borst, onregelmatige hartslag, armpijn en een onaangenaam gevoel op de borst.
5. Posturaal orthostatisch tachycardiesyndroom
Ook bekend onder de afkorting in het Engels als POTS, is het een aandoening die de bloedstroom beïnvloedt. Het betreft het autonome zenuwstelsel. Het wordt gekenmerkt door duizeligheid, flauwvallen en versnelde hartslag als gevolg van snel opstaan vanuit een rustpositie.
Er zijn verschillende soorten POTS, hoewel de meest voorkomende neuropathische POTS en hyperadrenerge POTS zijn. Het komt vaker voor bij vrouwen, vooral die tussen de 13 en 40 jaar. Degenen die lange tijd geïmmobiliseerd zijn, virale ziekten hebben, zwanger zijn of hoofdletsel hebben, kunnen het syndroom hebben.
6. Schildklierziekte
Zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie kunnen duizeligheid veroorzaken bij het opstaan. Aan de andere kant is een van de belangrijkste bijwerkingen van levothyroxine (standaardbehandeling voor hypothyreoïdie) duizeligheid. Andere endocriene aandoeningen zoals de ziekte van Addison en hypoglykemie, evenals hun respectieve behandelingen, kunnen tot deze episodes leiden.
7. Hypovolemie
Hypovolemie verwijst naar lage percentages vocht in het bloed. Dit heeft onder meer tot gevolg dat het hart het hele lichaam niet voldoende kan pompen. Als gevolg hiervan krijgen de ledematen en hersenen mogelijk niet genoeg zuurstofrijk bloed, wat zwakte, duizeligheid en flauwvallen kan veroorzaken.
Langdurige perioden van bedrust, de ziekte van Parkinson, dementie, voedingsdecompensatie, bijnierinsufficiëntie, diarree, diabetes, stoornissen van het autonome zenuwstelsel, duizeligheid, aandoeningen van het vestibulaire systeem en drugsgebruik. Ze kunnen ook veel van de episodes verklaren.
Over het algemeen wordt duizeligheid bij het opstaan als normaal beschouwd, tenminste als het incidenteel is en niet gepaard gaat met bijkomende symptomen.
Enkele van de waarschuwingssignalen zijn episodes van gebrek aan coördinatie, verwardheid of verlies van evenwicht, pijn of ongemak op de borst, bloed in de bundels, onverklaarbare gewichtstoename of -verlies, en flauwvallen. Als je een van deze symptomen ervaart, aarzel dan niet om professionele hulp te zoeken, want duizeligheid is een symptoom van een onderliggend probleem.
De specialist zal een diagnose stellen op basis van je medische geschiedenis, je symptomen en de evaluaties en tests die hij relevant acht om toe te passen. Stel je bezoek niet uit, want sommige triggers kunnen tot grote complicaties leiden als ze niet worden behandeld. Als de duizeligheid bij het opstaan af en toe voorkomt (een paar keer per jaar), en het verdwijnt enkele seconden later, hoef je je geen zorgen te maken.
- Bradley, J. G., & Davis, K. A. Orthostatic hypotension. American family physician. 2003; 68(12): 2393-2398.
- Low, P. A. Prevalence of orthostatic hypotension. Clinical Autonomic Research. 2008; 18(1): 8-13.
- Kerber, K. A. Episodic positional dizziness. CONTINUUM: Lifelong Learning in Neurology. 2021; 27(2): 348-368.
- Muncie Jr, H. L., Sirmans, S. M., & James, E. Dizziness: approach to evaluation and management. American family physician. 2017; 95(3): 154-162.
