Psychogene duizeligheid: kenmerken, oorzaken en behandeling
Vertigo of draaiduizeligheid is een gevoel van plotselinge beweging dat vaak wordt geassocieerd met een aandoening van het vestibulaire systeem. Er zijn echter veel soorten duizeligheid, waarvan sommige niet gerelateerd zijn aan een verstoring van dit systeem. Dat is het geval bij psychogene duizeligheid, een manifestatie die wordt veroorzaakt door een psychiatrische of psychische stoornis.
Volgens sommige schattingen (Engelse link) heeft tot 50% van de duizeligheid-episodes geen duidelijke organische verklaring. Dit leidt tot hiaten op het moment van de diagnose, evenals frustratie bij patiënten omdat ze de oorzaken van hun duizeligheid niet ontdekken. Vandaag laten we je zien wat er bekend is over psychogene duizeligheid en hoe dit kan worden behandeld.
Kenmerken van psychogene duizeligheid
Duizeligheid is een zeer complexe manifestatie die door verschillende oorzaken kan worden aangemoedigd. De meest voorkomende vormen zijn benigne paroxismale vertigo en de ziekte van Ménière. In beide gevallen worden de symptomen veroorzaakt door een oorprobleem. Soms kan er geen directe trigger worden gevonden, zoals bij psychogene duizeligheid.
Het verband tussen psychische stoornissen en duizeligheid is niet recent. Al minstens 100 jaar worden er gevallen van duizeligheid beschreven die worden veroorzaakt door of in ieder geval worden verergerd door psychologische episodes. Sigmund Freud legde destijds zelf de nadruk op het verband tussen neurose en duizeligheid, met symptomen die er uitsluitend en uitsluitend op reageerden.
Zoals experts (Engelse link) aangeven, is duizeligheid een veel voorkomend symptoom van psychiatrische aandoeningen. Het is een veel voorkomend symptoom van angst, depressie en persoonlijkheidsstoornissen, maar minder van episodes van psychose. Volgens het bewijs (Engelse link) reageert psychogene duizeligheid op de volgende kenmerken:
- Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
- Deze duizeligheid manifesteert zich in een jongere leeftijdsgroep in vergelijking met andere soorten duizeligheid.
- Duizeligheid is meestal continu en vaak chronisch (totdat de stoornis die het veroorzaakt onder controle is).
- Lichamelijk onderzoek en medisch onderzoek brengen geen stoornis van het vestibulaire systeem of het binnenoor aan het licht.
- Symptomen verergeren bij stressvolle gebeurtenissen.
- De symptomen kunnen al dan niet gepaard gaan met een kenmerkende gebeurtenis van de aandoening.
Een autonoom fenomeen
Al het bovenstaande illustreert dat het fenomeen autonoom is ten opzichte van andere manifestaties van fysiologische duizeligheid. In sommige contexten worden ze functionele duizeligheid of somatoforme duizeligheid genoemd.
Er worden verschillende subtypen onderscheiden, waarvan fobische houdingsduizeligheid de bekendste is. Dit type duizeligheid wordt niet volledig begrepen, en in sommige gevallen wordt het gebagatelliseerd of weggelaten door specialisten of door de patiënt zelf.
Symptomen van psychogene duizeligheid
De symptomen van psychogene duizeligheid zijn identiek aan die van fysiologische duizeligheid. Ze kunnen gepaard gaan met of getriggerd worden na een ervaring met een hoge psychologische impact, zoals een angstaanval, stress, een paniekaanval of angst. Ze kunnen zich echter ook onafhankelijk van deze episodes manifesteren. We verzamelen de meest kenmerkende symptomen:
- Duizeligheid.
- Gevoel dat de omgeving draait of dat jij degene bent die draait.
- Verlies van evenwicht of instabiliteit.
- Misselijkheid en overgeven.
- Problemen om de ogen op een vaste plek te richten.
- Oorsuizen.
- Koude transpiratie.
- Hoofdpijn.
Bij fysieke duizeligheid worden de tekenen veroorzaakt door plotselinge hoofdbewegingen, maar in dit geval is dit criterium niet nodig om ze te laten verschijnen.
Episodes kunnen enkele minuten of meerdere uren duren. Ze kunnen ook met tussenpozen zijn. Dat wil zeggen, verschijnen en verdwijnen in de loop van de dag. Sommige mensen ervaren verminderd gehoor, zwakte en abnormale oogbewegingen.
Oorzaken van psychogene duizeligheid
Psychogene duizeligheid treedt op als gevolg van onderliggende psychische stoornissen. Hoewel dit verband duidelijk is, worden de mechanismen waardoor het zich ontwikkelt niet goed begrepen. Stress kan een katalysator zijn voor deze episodes, wat het startpunt kan zijn voor verergeringen. Dat geldt ook voor schommelingen in stemming, stemming en contexten die verband houden met trauma.
De symptomen van psychogene duizeligheid kunnen bijvoorbeeld optreden wanneer je in contact komt met het object van een fobie, in een situatie die een traumatische herinnering uit het verleden oproept, of na stress die enkele uren of dagen heeft geduurd. De relatie tussen psychogene duizeligheid en angst is al tientallen jaren bekend (Engelse link), een relatie die sterker is bij een obsessief-compulsieve stoornis.
Behandelingsopties
Zoals experts (Engelse link) aangeven, kan het diagnosticeren van psychogene duizeligheid een uitdaging zijn. Het proces kan lang duren en vereist de bemiddeling van verschillende soorten specialisten. Dit komt omdat, door geen stoornis in het vestibulaire systeem of in het binnenoor te vinden, wordt aangenomen dat de episodes worden veroorzaakt door een onopgemerkte organische verandering.
Een cyclus van evaluaties zal dan beginnen om neurologische, cardiale en andere systeemcomplicaties uit te sluiten. Psychische stoornissen worden vaak over het hoofd gezien, vooral wanneer er geen formele diagnose bij de patiënt is gesteld. Zodra andere mogelijke katalysatoren zijn uitgesloten en de psychologische relatie is vastgesteld, wordt een beroep gedaan op het starten van een behandeling.
Er is geen gestandaardiseerde behandeling om psychogene duizeligheid aan te pakken. De onderzoekers bevelen (Engelse link) een combinatie aan van psychologische therapie, vestibulaire revalidatie en, indien van toepassing, medicamenteuze therapie. Aangezien de trigger psychologisch is, is de eerste optie om het fenomeen te behandelen met een psycholoog.
Op deze manier, en zoals het bewijs (Engelse link) aangeeft, is gedragstherapie in deze gevallen meestal het meest effectief. De stoornis of aandoening die de episodes veroorzaakt, zal worden gecontroleerd en er zullen verschillende veranderingen in levensstijl worden aanbevolen. Bijvoorbeeld sporten, stressvolle situaties vermijden, sociale relaties aangaan, een uitgebalanceerd dieet volgen en ontspannende situaties oefenen.
Psychogene duizeligheid is een zeer reëel probleem, dus de symptomen zijn geen verzinsel van de patiënt. Als je de beschreven symptomen hebt ervaren, stel je bezoek aan de specialist dan niet uit. De episodes kunnen je gezondheid in gevaar brengen, omdat ze kunnen leiden tot valpartijen of verkeersongelukken.
- Antonenko, L. M. Psychogenic dizziness. Neurology, Neuropsychiatry, Psychosomatics. 2016; 8(2): 50-54.
- Brandt, T. Psychogenic vertigo. In Vertigo: Its Multisensory Syndromes. 1991; 291-306.
- Feuerecker R, Dieterich M, Eckhardt-Henn A, Becker-Bense S. Nicht-organischer Schwindel [Somatoform vertigo syndromes]. Fortschr Neurol Psychiatr. 2015 Mar;83(3):135-41.
- Kelm, Z., Klapchar, K., Kieliszak, C. R., & Selinsky, C. Psychogenic dizziness: An important but overlooked differential diagnosis in the workup of the dizzy patient. Journal of Osteopathic Medicine,. 2018; 118(5): e22-e27.
- Lin JK, Hsu WY, Lee JT, Yeh WI, Ho SL, Su WY. [Psychogenic dizziness]. Zhonghua Yi Xue Za Zhi (Taipei). 1993 Apr;51(4):289-95.
- Magnusson, P. Å., Nilsson, A., & Henriksson, N. G. Psychogenic vertigo within an anxiety frame of reference: an experimental study. British Journal of Medical Psychology. 1997; 50(2): 187-201.
- Schultz H, Helmchen C. Somatoformer Schwindel. Wie Sie zur richtigen Diagnose finden [Somatoform vertigo: a guide for the general practitioner]. MMW Fortschr Med. 2006 May 15;Spec no. 2:42, 44-6, 48.