Cholesterol: alles wat je moet weten

Cholesterol wordt in verband gebracht met cardiovasculair risico. Daarom is geprobeerd de concentratie cholesterol in het bloed te verlagen als behandelingsmechanisme. Hieronder volgt de huidige wetenschappelijke visie op dit onderwerp.

Geschreven en geverifieerd door el nutricionista Saúl Sánchez.

Laatste update: 19 maart, 2023

Cholesterol is een van de meest beruchte voedingsstoffen in de voeding. Traditioneel zijn de serumspiegels ervan in verband gebracht met een verhoogd cardiovasculair risico. Dit verband is nu echter om een aantal redenen, die wij hieronder zullen toelichten, ontkracht.

In tegenstelling tot wat velen denken, is de invloed van voeding op het cholesterolgehalte in het bloed en het lipidenprofiel beperkt. Levensstijl beïnvloedt deze parameters, maar niet zo sterk als men zou denken.

Wat is cholesterol?

Het eerste wat we moeten definiëren is cholesterol als zodanig. Onder deze naam staat een groep lipoproteïnen bekend die verantwoordelijk is voor het transport van vetzuren door het bloed. Binnen deze groep zijn er twee hoofdvertegenwoordigers: HDL (bekend als goed cholesterol) en LDL (bekend als slecht cholesterol).

De eerste lipoproteïne transporteert vet van de weefsels naar het bloed, terwijl de tweede de tegenovergestelde actie uitvoert. Er werd beweerd dat het handhaven van lage totale cholesterolwaarden, maar hoge HDL-waarden, het risico op het ontwikkelen van atheromateuze plaques (Engelse link) en daarmee op cardiovasculaire ongevallen zou kunnen verminderen.

Opgemerkt moet worden dat cholesterol via voeding exogeen in het lichaam kan worden gebracht. Maar het wordt ook endogeen gesynthetiseerd, zoals bevestigd door een studie gepubliceerd in het tijdschrift Redox Biology (Engelse link).

De interne productie van cholesterol hangt dus in grote mate af van de inname via de voeding. Dus als de inname van de voedingsstof wordt verhoogd, wordt de synthese verminderd, wat een efficiënt regulatiemechanisme impliceert.

Tegelijkertijd is het mogelijk om een nauwkeurigere classificatie te maken van de soorten cholesterol die in het menselijk lichaam voorkomen. LDL kan op zijn beurt worden afgebroken tot verschillende moleculen die bekend staan onder de naam VLDL (Spaanse link), die het vermogen hebben om te oxideren.

Het dilemma van de cholesteroloxidatie

Op dit punt moeten we opmerken dat het meest recente onderzoek de toename van het cardiovasculaire risico niet langer toeschrijft aan de toename van het algemene cholesterolgehalte. Dit probleem wordt toegeschreven aan de oxidatiesnelheid van de VLDL-fractie. Het feit dat lipoproteïnen worden geoxideerd, heeft een negatieve invloed op hun functies, waardoor ze vatbaarder worden voor accumulatie.

Volgens onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Free Radical Biology & Medicine (Engelse link), is lipoproteïne-oxidatie gekoppeld aan systemische ontsteking, beide gezien als risicofactoren voor de ontwikkeling van cardiovasculaire pathologieën. Op deze manier is het niveau van totaal cholesterol niet zo belangrijk als de oxidatiesnelheid.

In welke voedingsmiddelen wordt cholesterol aangetroffen?

Voedingscholesterol kan worden gevonden in voedingsmiddelen zoals vlees of eieren. Dit kan op darmniveau worden opgenomen of via de ontlasting worden uitgescheiden. De opname van andere stoffen die de opname ervan gedeeltelijk blokkeren, zoals vezels, hangt hier in grote mate van af.

Het profiel van de microbiota (Engelse link) kan ook van invloed zijn op het vermogen van het lichaam om de voedingsstof te metaboliseren, evenals de productie van galzuren.

Voedingsmiddelen uit het plantenrijk bevatten over het algemeen weinig cholesterol of zijn mogelijk zelfs vrij van de stof. Om deze reden wordt patiënten met cardiovasculaire problemen aangeraden om meer plantaardig voedsel te consumeren. Het belang van plantaardige voeding echter in het gehalte aan antioxidanten.

Hoe kan voeding het lipidenprofiel beïnvloeden?

Zoals we hebben opgemerkt, speelt voeding een minder belangrijke rol dan eerder werd gedacht als het gaat om het moduleren van het lipidenprofiel van het individu. In ieder geval is het mogelijk om bepaalde veranderingen in het totale cholesterol- en lipoproteïnegehalte teweeg te brengen door veranderingen in het dieet aan te brengen.

Het is bijvoorbeeld aangetoond (Engelse link) dat de regelmatige inname van vezels in staat is om het totale cholesterolgehalte te verlagen door een gedeeltelijke blokkering van de opname ervan in de darm. Vooral de oplosbare vezels die aanwezig zijn in appels (pectine) en haver (bèta-glucanen) vervullen deze functie.

De consumptie van omega 3-vetzuren kan ook het lipidenprofiel beïnvloeden, waardoor de HDL-waarden stijgen. Aan de andere kant is de bijdrage van trans-type vetzuren, door het onderwerpen van lipiden aan hoge temperaturen, in staat om de oxidatie- en ontstekingssnelheid van het organisme te verhogen, waardoor het totale cholesterolgehalte stijgt.

Trouwens, dit type vet waarvan de ruimtelijke conformatie is veranderd, verhoogt ook het totale LDL-niveau. Er is solide bewijs (Engelse link) dat de opname van trans-type lipiden in de voeding een risicofactor is voor hart- en vaatziekten.

Bovendien kan een hypercalorisch dieet of een dieet met een te hoog gehalte aan eenvoudige koolhydraten zoals suiker ook een effect hebben als het gaat om het verhogen van het totale cholesterolgehalte. Tegelijkertijd genereert het een verhoogde staat van ontsteking en oxidatie gemedieerd door insulineresistentie.

Medicijnen en cholesterol

Terwijl voeding een beperkte potentiële rol speelt bij het moduleren van het lipidenprofiel, zijn er bepaalde geneesmiddelen die het lipoproteïnegehalte in het lichaam kunnen veranderen. Aan de ene kant hebben we statines (Spaanse link), medicijnen die verantwoordelijk zijn voor het verlagen van het totale cholesterol, die worden voorgeschreven aan patiënten met de diagnose hypercholesterolemie.

Dit soort medicijnen hebben echter aanzienlijke bijwerkingen. Zoals we al zeiden, is het verband tussen cholesterol en cardiovasculair risico niet zo direct als eerder werd aangenomen, dus is het vaak niet nodig om het lipoproteïnegehalte te verlagen, maar om de oxidatie ervan te beperken.

Aan de andere kant veroorzaken deze medicijnen leverstress die uiteindelijk schadelijk wordt.

Naast statines zijn er andere medicijnen die de lipoproteïnespiegel kunnen beïnvloeden. In dit geval door ze te vergroten. Dit zijn anabole steroïden, hormonen die worden gebruikt in het kader van sportbeoefening, ondanks het feit dat ze verboden zijn door officiële organisaties. Deze klasse geneesmiddelen verhoogt de HDL-waarden.

Wat te doen om de cardiovasculaire gezondheid te verbeteren?

Je zorgen maken over het verlagen van het cholesterolgehalte is meestal niet de beste manier om een adequate cardiovasculaire gezondheid te garanderen. Het hangt nauw samen met leefgewoonten, maar niet met zo’n vage parameter.

Wanneer het doel is om een adequate gezondheidstoestand te garanderen, is de eerste stap altijd het verbeteren van de voeding. Het verhogen van de consumptie van groenten (met een aanzienlijk gehalte aan antioxidanten), vette vis en gezonde vetten kan positief (Engelse link) zijn om de werking van het hart te optimaliseren.

Op dezelfde manier is het raadzaam om de dagelijkse behoefte aan vezels, zowel oplosbaar als onoplosbaar, te respecteren. Er moet rekening mee worden gehouden dat de darmmicrobiota verband houdt met het metabolisme van voedingsstoffen en met de gezondheid in het algemeen.

Daarnaast is het van cruciaal belang om regelmatig aan lichaamsbeweging te doen, aangezien sport de werking van het lichaam en de gezondheid van het hart kan verbeteren. Weefselhypertrofie en een toename van de spiercapaciteit worden gegenereerd, waardoor het orgaan efficiënter wordt.

We mogen ook niet vergeten hoe belangrijk het is om voor een goede nachtrust te zorgen en stress zoveel mogelijk te vermijden. Depressieve situaties of slechte sociale relaties hebben een negatieve invloed op de hartfunctie en vormen een groot risico.

Cholesterol is een vijand die niet zo’n grote vijand blijkt te zijn

Zoals gezegd is het wetenschappelijk standpunt met betrekking tot serumcholesterol en de consumptie van vetten en cholesterol via de voeding de afgelopen jaren veranderd. Zo wordt nu erkend dat het noodzakelijk is lipiden in de voeding op te nemen en de inname van antioxidanten te maximaliseren. Dit voorkomt het ontstaan van een voor het lichaam schadelijke systemische ontstekingstoestand.

De aanbevelingen om de consumptie van bijvoorbeeld eieren (Spaanse link) te beperken liggen achter ons. Het is bekend dat deze voedingsmiddelen helemaal niet gerelateerd zijn aan een slechtere gezondheidstoestand. Evenmin beïnvloeden ze de cardiovasculaire functie. Om deze reden zijn de bestaande beperkingen opgeheven.

In ieder geval zijn er nog veel onduidelijkheden die onopgelost blijven als het gaat om hart- en vaatziekten. Er zijn geen precieze en eenvoudige methoden om cholesteroloxidatie te schatten, wat veel twijfels zou kunnen wegnemen.

Toch is bekend dat dit veel minder belangrijk is dan wat eraan wordt toegeschreven. Om deze reden zijn de huidige voedingspatronen verre van conventioneel, omdat ze veel restrictiever zijn wat betreft de inname van koolhydraten.

Als je je gezondheid wilt verbeteren, onthoud dan dat het van fundamenteel belang is om een dieet voor te stellen met een hoog gehalte aan antioxidanten, waarbij er geen gebrek is aan hoogwaardige eiwitten en vetten. Bovendien moet je de beoefening van lichaamsbeweging op regelmatige basis garanderen.

Dit alles moet gepaard gaan met goede rust en een ontspannen, stressvrije omgeving. Voedingsdeskundigen zijn opgeleid om een plan op te stellen dat is afgestemd op de individuele behoeften van elke patiënt.